مدتی می‌شود که دنیا استفاده از خدمات آنلاین را برای بسیاری از فعالیت‌های روزمره ترجیح داده و سعی بر این دارد که از فناوری ارتباطات راه دور برای تسهیل امور استفاده کند. به‌نظر می‌رسید چنین امری در کشور ما نیاز به زمان بیشتری برای جا افتادن داشته باشد اما به‌لطف همه‌گیری ویروس کرونا، کشور ما یک‌شبه ره صد سال را طی کرده و بیش از پیش به خدمات آنلاین، از جمله آموزش روی آورد. به همین دلیل، بسیاری از کالاهای حوزه فناوری به نیازی ضروری تبدیل شده و از دسته کالاهای لوکس خارج شدند. اما به‌رغم این ضرورت، دسترسی به کالاهای این حوزه برای بخش زیادی از جامعه به راحتی امکان‌پذیر نیست و برای بقیه هم هر روز سخت‌تر و گران‌تر می‌شود. به نظر میرسد که دیگر ارز نیمایی بازار آی‌ تی را در اختیار ندارد و قیمت‌ها هر روز گران‌تر می‌شود.

ممنوعیت واردات و محرومیت از ارز نیمایی

به گزارش برات‌نیوز، حدود یک ماه پیش بود که وزارت صمت اعلام کرد ثبت سفارش واردات کالاهای حوزه آی‌تی به دلیل حمایت از تولید داخلی و جهت اقدام برای تولید محصولات مشابه در داخل کشور، ممنوع است. بعد از این دستور، فعالان این حوزه واکنش‌های بسیاری از خود نشان دادند. به اعتقاد این افراد، توقف واردات این دسته از کالاها به زیرساخت‌های کشور و کسب‌وکارهای فعال در این زمینه صدمه جدی وارد خواهد کرد. در چنین شرایطی با توجه به شیوع بیماری کرونا و محدودیت‌های ایجاد شده حاصل از آن، نیاز کشور به حضور این اقلام بیش از پیش شده است. رییس اتحادیه فناوران رایانه تهران، این اقدام را ناشی از یک اشتباه سهوی و ادعای نادرست تعدادی از شرکت‌های فعال در این حوزه دانسته و اعلام کرده است با مذاکرات انجام شده از سوی اتحادیه‌های و انجمن‌های این حوزه، پس از یک ماه لغو، دوباره ثبت سفارش این اقلام آغاز شده است. با این وجود، مشکلات دیگری به‌صورت زنجیره‌ای درحال وقوع هستند و این بار این حوزه با بانک مرکزی دچار چالش شده است. پیش‌تر وارد کنندگان اقلام حوزه آی‌تی برای واردات کالاهای مورد نظر خود، از ارز نیمایی استفاده می‌کردند اما در تصمیم جدیدی که از سوی بانک مرکزی اتخاذ شده است، کالاهای ردیف 22 تا 24 الویت‌های وارداتی که شامل کالاهای آی‌تی نیز می‌شوند، دیگر ارز نیمایی دریافت نخواهند کرد و از شمول این ارز خارج شده‌اند. در این صورت کالاهای مذکور برای واردات باید از ارز حاصل از صادرات استفاده کنند. در واقع ارز نیمایی بازار آی‌ تی را شامل نمی‌شود.

تهیه ارز حاصل از صادرات چه مشکلاتی دارد؟

طبق تصمیمات اخیر بانک مرکزی، بخش عظیمی از تجهیزات حوزه آی‌تی باید به وسیله ارز حاصل از صادرات به کشور وارد شوند؛ در نتیجه امکان تهیه ارز از طریق سیستم بانکی برای واردکنندگان وجود نخواهد داشت. فعالان بخش خصوصی و واردکنندگان معتقدند که این روند بازار این اقلام را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده و سبب ورشکستگی بسیاری از کسب‌وکارها خواهد شد. این‌طور که به‌نظر می‌رسد، زین پس باید در فرایند ثبت سفارش کالاهای این حوزه، به‌جای انتخاب گزینه تخصیص ارز از سیستم بانکی، گزینه درخواست ارز حاصل از صادرات انتخاب شود. استفاده از این گزینه به معنای آن است که زین پس واردکنندگان باید درپی یافتن صادرکنندگانی باشند که می‌خواهند ارز خود را برای واردات به فعالان این حوزه بدهند. به گفته دبیر کمیسیون شبکه سازمان نظام صنفی رایانه، با توجه به کم بودن منابع ارزی و امکان جابه‌جایی پول هر صادر‌کننده در خارج از کشور، این روند بسیار سخت، زمان‌بر و پرهزینه‌ است. احسان زرین‌بخش معتقد است طبق اعلام شفاهی کارشناسان بانک مرکزی، حداقل ۳۰‌روز طول خواهد کشید تا بانک مرکزی مجوز تخصیص ارز حاصل از صادرات را تأیید کند؛ علاوه‌براین، مجوز صادر شده نیز فقط ۳۰ روز اعتبار دارد اما پیدا کردن یک صادر‌کننده و جلب رضایت آن برای تخصیص ارز صادراتی به واردکنندگان و از سوی دیگر واریز ارز به ‌حساب بانکی زمانی بیشتر از ۳۰ روز را می‌طلبد. کارشناسان این حوزه معتقدند که پروژه‌های مربوط به توسعه زیرساخت‌های شبکه کشور با وجود چنین روندی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد؛ زیرا شرکت‌ها باید پروژه‌های قراردادی خود را مطابق با زمان تعیین شده و تعهدات مندرج در قرارداد تحویل دهند. این درحالی‌ست که این شرکت‌ها بعد از یک‌ماه ممنوعیت ثبت‌سفارش امروز با مشکل تامین ارز مواجه شده و از ادامه کار و اجرای تعهدات خود باز مانده‌اند.

ارز گران‌تر، کالای گران‌تر

محمدرضا فرجی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران معتقد است این تصمیم حتما به گرانی کالاهای حوزه فناوری اطلاعات منجر می‌شود. وی می‌گوید: اگر این تصمیم سال گذشته گرفته می‌شد اتفاق خاصی رخ نمی‌داد؛ چراکه هم قیمت ارز آزاد به این گرانی نبود و هم کالای حوزه آی‌تی ضرورت امروز را برای خانوارها نداشت. اما در سال جاری با توجه به شیوع کرونا و رواج دورکاری کارمندان بیشتر سازمان‌ها، بازار ‌آی‌تی با 20تا 30درصد افزایش تقاضا مواجه شده است.

فرجی در ادامه سخنان خود افزود: گرانی ارز در سال گذشته سبب افزایش قیمت کالاها شد اما بسیاری از مشتریان با روی آوردن به خرید اجناس دست دوم و تعمیر کالاهای قدیمی خود، دوران گرانی را پشت‌سر گذشاتند، اما امسال ادامه روند افزایش قیمت ارز با افزایش تقاضا همراه شده و امروز محرومیت از ارز نیمایی سبب جهش قیمتی در این حوزه خواهد شد.

او همچنین به زمان‌بر بودن دریافت ارز حاصل از صادرات اشاره کرد و گفت: واردکننده برای دریافت این ارز ممکن است یک تا دوماه در نوبت بماند و با توجه به اینکه سود تجار حوزه آی‌تی 2تا 3درصد بیشتر نیست، خواب سرمایه به زیان سرمایه‌گذاران منجر خواهد شد. این موضوع نیز ناخواسته بر نرخ کالا تأثیرگذار خواهد بود.

چه اقلامی وارداتی هستند؟

فرجی ادامه داد: تولیدات داخلی در حوزه ‌آی‌تی تنها شامل چند قلم کالا هستند که همان مقدار نیز پاسخگوی کل نیاز بازار نیستند.  کیس، کیبورد و موس تنها کالاهایی هستند که بازار آن‌ها  به‌طور تقریبی توسط تولیدات داخلی تامین شود اما در سایر کالاها، واردات حرف اول را می‌زند.

فرجی معتقد است که در این شرایط، در زمینه تولید لوازم جانبی کامپیوتر و ماشین‎های اداری کالاهایی چون کیبورد، موس، اسپیکر، پول‎شمار، صندوق مکانیزه فروش، کاغذ خردکن، آل این وان، پاوربانک، کارتریج و مواد مصرفی پرینتر در یک‌سری از مدل‌های خاص، موفقیت‌هایی داشته‌ایم، اما امکان تولید برخی کالاها و قطعات نظیر مادربورد، هارددیسک، رم، سی‌پی‌یو، کارت گرافیک، تبلت، لپ‌تاپ و سرور و … درحال‌حاضر برای کشور ما فراهم نیست.

او در ادامه سخنانش می‌گوید: این کالاها نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای دیگر هم تولید نمی‎شوند، زیرا انحصار تولید آن‌ها در دست یک یا دو شرکت خاص است؛ مثلا تولید CPU انحصارا در اختیار دو شرکت Intel و AMD است، به همین جهت واردات و دسترسی ارزان‌تر به این کالاها از الزامات کشور است.

کالاهای ‌آی‌تی لوکس محسوب نمی‌شوند

برای اینکه کشور بتواند معضلات حاصل از شیوع کرونا را پشت‌سر بگذارد، باید از کالاهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌طور گسترده استفاده کند؛ بنابراین این دسته از اقلام دیگر مانند گذشته لوکس محسوب نمی‌شوند. امروزه اوضاعی بر کشور حاکم است که هیچ دانش‌آموزی بدون تجهیزات سخت‌افزاری مثل موبایل یا تبلت امکان ادامه تحصیل ندارد.

حمید توسلی می‌گوید: هرچه در بستر اینترنت است، نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری دارد. اختلاف زاویه دید ما با تصمیم‌گیرندگان این است که ما معتقدیم کالاهای صنف آی‌تی کالاهایی با اولویت بالا هستند و این را همه افراد در دوران کرونا و دورکاری و قرنطینه با تمام وجود حس کردند؛ وقتی یک دانش‌آموز در خانه می‌نشیند و می‌خواهد از راه دور درس یاد بگیرد نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری دارد؛ تبلت و لپ‌تاپ و گوشی و اینترنت. همین اینترنت سرور می‌خواهد، سرور سی‌پی‌یو می‌خواهد، به‌دنبال آن هم هارد و رم نیاز است. اینها همه زیرساخت‌هایی است که باید وجود داشته باشد، بانکداری دیجیتال و فروش‌های آنلاین هم بر همین مبنا یعنی سخت‌افزار استوار است. ما شرایط تحریم را درک می‌کنیم اما بحث سر این است که کدام کالاها اولویت دارند. به عقیده کارشناسان، تجهیزات آی‌تی جزو 10اولویت اول کشور و از ضرورت‌های وارداتی است و شرایط دورکاری، آموزش آنلاین، بانکداری الکترونیک و مثال‌هایی از این دست توجه به این ضرورت را اجتناب‌ناپذیر کرده است.