برای پرداخت وجوه معاملات در تجارت­های بین المللی از برگه ­هایی موسوم به اعتبار اسنادی استفاده می شود. نام دیگر این اعتبار LC یا Letter of Credit است و در این روش جریان وجوه به واسط شخص ثالثی که معمولا بانک است پرداخت می شود. در حقیقت اعتبار اسنادی تعهدی است که بانک به خریدار و فروشنده در تجارت می­دهد تا میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع یا با مبلغ صحیح به دست فروشنده برسد. در این مقاله در مورد اعتبار اسنادی، انواع آن، مزیت ها و … توضیحاتی خواهیم داد. پس با برات نیوز همراه باشید.

اهمیت اعتبار اسنادی در معاملات مختلف بین المللی

امروزه ماهیت بسیاری از معاملات بین المللی شده است و بعد مسافت در تجارت معنایی ندارد. شرکت ها برای اینکه با قوانین مختلف کشورها برای معامله مشکلی نداشته باشند، نیاز به اسنادی دارند که از جانب تمام کشورها پذیرفته باشد. همین موارد موجب اهمیت اعتبارات اسنادی در دنیا شده است. از طرف دیگر این اسناد از آن جهت که توسط بانک های شناخته شده پرداخت می شوند، دارای اعتبار هستند. بانک به نیابت از خریدار که نگهدارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان دریافت تائیدیه که کالاهای خریداری شده حمل شده ‌اند وجه را پرداخت نخواهد کرد. اما اعتبار اسنادی چیست؟

تعریف اعتبار اسنادی

بنابر تعاریف دقیق تجاری، اعتبار اسناد یک شیوه پرداختی است که در آن تعهد قطعی به پرداخت از جانب بانک گشاینده اعتبار به خریدار و فروشنده دارد. در این روش بانک متعهد می شود مبلغی که خریدار به فروشنده بدهکار است را پرداخت کند این پرداخت وقتی انجام می شود که خریدار کالایی که خریداری کرده است را دریافت نماید و بانک تا پایان مراحل این معامله متعهد به پیگیری وضعیت معامله خواهد بود .

روش ال سی یا اعتبار اسنادی روشی مدرن و مناسب برای معاملات حجم بالا و بین المللی است که در کشورهای مختلفی منعقد می شود. بازرگانان همواره به دنبال یک مبادله کم ریسک و مورد اعتماد خصوصا در جوامع بین المللی بودند که اتاق بازرگانی به این مسئله توجه کرد و از سال به خواسته مهم تجار و بازرگانان برای یک مبادله کم ریسک تر و دقیق تر جامه عمل پوشاند و به شکل یک قانون مدون و به نام مقررات متحد الشکل اعتبارات اسنادی یا U.C.P.D.C در اختیار بازرگانان و تجار قرار گرفت.

در این روش بانک تعهد می کند که میزان پرداختی خریدار که همان مبلغ مورد توافق میان دو طرف است، در زمان مقرر به فروشنده واریز خواهد شد. بانک گشاینده اعتبار این کار را بر اساس تقاضا و دستور مشتری (که متقاضی اعتبار اسنادی یا خریدار معامله است) یا از سوی خود بعنوان ذی نفع انجام می دهد و مکلف می شود به منظور خرید یا سفارش کالا یا دریافت خدمات در مقابل اسناد مقرر و مطابق با شرایط درج شده در اعتبار اسنادی، پرداختی را به فروشنده (ذی نفع) انجام دهد یا به بانک دیگری اجازه پرداخت یا معامله دهد. با توجه به مزایایی که این روش دارد، می توان در معاملات داخلی نیز از این روش استفاده کرد. اما در رابطه با اعتبارات اسنادی در ایران باید خاطر نشان کرد که به دلیل محدودیت‌های وضع شده توسط بانک مرکزی انواعی از این اعتبارات غیر قابل استفاده در ایران است و یا احتیاج به مجوز بانک مرکزی دارد. اما مزایای استفاده از اعتبار اسنادی چیست؟

مزایای اعتبار اسنادی

یک چنین معامله ای به دلیل اینکه طرف های مختلفی دارد در نتیجه همه آنها هم از آن ذینفع هستند یعنی هم خریدار و هم فروشنده و هم بانک های رابط و هم دولت­ ها به نسبت مسئولیت خود از آن نفع می برند.

• امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا وجود دارد.
• اطلاع خریدار از مشخصات و نوع کالا و کیفیت آن پیش از پرداخت پول
• اسناد حمل مطابق با مفاد موافقت اولیه تحت شرایط توافق شده میان دو طرف است
• اطمینان فروشنده از دریافت وجه اعتبار مطابق شرایط اعتبار از بانک کارگزار یا تائید کننده پس از ارائه اسناد حمل
• اطمینان خریدار از اینکه پرداخت وجه به فروشنده تنها پس از فک مالکیت کالا انجام می گیرد.
• تعهد و میانجی گری بانک به پرداخت برای هر دو طرف دارای اهمیت است. بانک پرداخت بها را به جای فروشنده در معامله انجام می دهد.
• امکان کسب تسهیلات بیشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشایش یافته برای تهیه کالای سفارش شده وجود دارد.
• نفع بهینه بانک ها از این جهت که تنها برای خدمات خود کارمزد و سود دریافت می کنند و تعهدی در قبال تقلبی و بی کیفیت بودن کالا ندارند و اسناد را نیز به لحاظ ظاهری بررسی می کنند. اگر طرفین کارمزد بانک را پرداخت نکنند، بانک می تواند از کالای مبادله شده کارمزد خود را بردارد و دولت نیز از آن مالیات کسر می کند.

معایب اعتبار اسنادی

درست است که این روش، روشی آسان در انجام معاملات است، اما دارای ریسک هایی هم برای خریدار و فروشنده و سرمایه آنها هست که در ادامه به آن اشاره می شود:

• در این روش معاملاتی، امکان کلاهبرداری و جعل اسناد وجود دارد.
• ذی نفع می تواند با جعل اسنادی مانند بارنامه و گواهی مبدا بدون تحویل کالا، پول را دریافت کند.
• دستکاری متن اعتبار اسنادی یکی دیگر از ریسک هایی که ممکن است رخ دهد. البته این احتمال کم است، اما متقاضی افتتاح حساب می بایست دقت کافی در این زمینه داشته باشند.
• ریسک دیگر از شرایط تحریم، جنگ و قطع روابط سیاسی- اقتصادی کشورها است که طی آن ممکن است بانک گشایش کننده و رابط و کارگزار اقدام به ارائه کالا یا پرداخت پول نکنند.
• یا در وضعیت های خاص مانند اعمال تحریم و محدودیت هایی که برای هر حکومتی به وجود می آید، اجرای اعتبارات اسنادی از جانب کشورهای دیگر متوقف شود.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد چک سفید امضا

آشنایی با اصطلاحات مرتبط با اعتبارات اسنادی

برای اینکه یک اعتبار اسنادی شکل بگیرد و بتوان با استفاده از آن در بازار بین المللی به مبادله و معامله پرداخت، باید یکسری شرایط برای ذی نفعان وجود داشته باشند و هر یک مطابق با قوانین و مقررات تدوین شده توسط اتاق بازرگانی بین المللی عمل نمایند. به همین جهت لازم است که با اصطلاحات مرتبط با اعتبارات اسنادی آشنا شوید.

• بانک گشاینده

وظیفه بانک گشاینده این است که بنا به درخواست متقاضی یا یک ارگان دولتی، اقدام به افتتاح حساب مطابق قوانین و دستورالعمل های بین المللی نزد خود کرده و نحوه پرداخت به فروشنده را نیز بر اساس قوانین و تعهدات و با دریافت مدارک انجام می ­دهد. تا زمانی که تعهدات از سوی فرد مقابل انجام نشود، اعتبار نزد بانک می ماند.

• بانک کارگزار

بانک کارگزار رابط میان بانک اصلی و خریدار و فروشنده است و توسط بانک گشاینده حساب انتخاب می شود. این بانک معمولا در کشور فروشنده قرار دارد و وظیفه آن این است که اصل حساب و موجودی و اصلاحات مربوط به فروشنده را بررسی کرده و از بانک اصلی استعلام می کند.

اگر بانک اصلی در پاسخ استعلام با دریافت مدارک و اسناد، اجازه پرداخت را به بانک داد، این بانک اقدام به پرداخت مبلغ توافق شده به فروشنده می کند. اما در صورتی که مدارک ناقص باشد یا اعتبار آنها محرز نشود و بانک اصلی اجازه پرداخت صادر نکند، فقط امر مبادله اسناد توسط بانک کارگزار انجام خواهد گرفت. پس وظیفه بانک کارگزار در حقیقت بررسی اسناد و مدارک فروشنده و خریدار و حساب اعتبار اسنادی است.

• بانک تنظیم کننده

اصطلاح دیگر در گشایش اعتبار اسنادی، بانک تنظیم کننده است که اقدام به تایید بانک کارگزار و اعتبار خریدار می کند. در صورتی که بانک تنظیم کننده وجود داشته باشد نیز به یک بانک ثالث دیگر نخواهد بود و خود بانک تنظیم کننده پس از تائید مدارک اقدام به پرداخت وجه معامله کرده و با بررسی شرایط و اسناد، امر نقل و انتقال پول به فروشنده را انجام می دهد.

• متقاضی اعتبار اسنادی

متقاضی به فردی حقیقی یا حقوقی گفته می شود که خواستار گشایش اعتبار اسنادی در بانک به جهت یک معامله بین المللی است. بانک ابتدا پس از بررسی اسناد و مدارک شرایط را بررسی کرده و سپس حساب او را باز می کند و از این طریق امکان پرداخت پول به فروشنده را می دهد.

• ذی نفع اعتبار

ذی نفع در اعتبار اسنادی فردی است حقیقی یا حقوقی که طرف اصلی فروش محسوب می شود و باید مطابق با قوانین توافق شده، اسناد را در معامله به خریدار تحویل دهد. فروشنده ذی نفع اعتبار است و از طریق فروش کالای خود منفعت کسب می کند و بانک هم به تعهدات خود عمل کرده و سود کسب می کند.

• قوانین توافق شده

معمولا میان خریدار و فروشنده در اعتبارات اسنادی، قوانین و شرایطی وضع می شود که هر دو طرف ملزم به رعایت آنها هستند. برخی از این شرایط عبارت است از مشخصات و جزئیات کالاهای مورد معامله، سررسید اعتبار برای حمل و جابجایی اسناد و کالا، مبلغ و … .

• مقرر

اسنادی که در اعتبار اسنادی بدون وجود آنها معامله انجام نمی گیرد را مقرر می گویند. این اسناد باید از جانب هر دو طرف معامله ارائه شود و در اختیار بانک گشاینده، کارگزار یا تنظیم کننده قرار گیرد. تعدادی از مقررهای لازم را می توان این موارد برشمرد: سیاهه تجاری، سیاهه حمل، گواهی مبدا ساخت، بارنامه، گواهی بازرسی بین الملل اسناد پرداخت و قرارداد. هر کدام از این اسناد در مرحله خاصی مورد بازرسی قرار گرفته و باعث می شود کالا برای انتقال به مرحله بعد راه پیدا کند. در ادامه انواع این اعتبارات اسنادی را با هم مرور خواهیم کرد:

انواع اعتبار اسنادی

اعتبار اسنادی انواع مختلفی دارد که در ادامه در خصوص آنها توضیحاتی را خواهیم داد.

• اعتبار اسنادی وارداتی یا صادراتی

به اعتباری که خریدار برای واردات به کشور خود گشایش می کند اعتبار وارداتی و این اعتبار از لحاظ فروشنده کالا که در کشور دیگر قرار دارد اعتبار صادراتی نام دارد.

• اعتبار اسنادی قابل انتقال یاTranferable

در این اعتبار که برای فروشنده یک امتیاز محسوب می شود، ذی نفع اصلی حق دارد همه یا بخشی از اعتبار گشایش شده را به شخص یا اشخاص انتقال دهد.

• اعتبار اسنادی غیر قابل انتقال یا Untransferable

اما در حالت غیرقابل انتقال، ذی نفع حق واگذاری کل یا بخشی از آن را به دیگری ندارد. به طور کلی در تجارت بین الملل عرف بر غیر قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنین در ایران برای گشایش اعتبار قابل انتقال نیاز به مجوز بانک مرکزی است.

• اعتبارات اسنادی قابل برگشت

در اعتبار اسنادی قابل برگشت، هر گونه تغییر یا اصلاح در شرایط اعتبار حتی بدون اجازه فروشنده و اطلاع ذی نفع؛ توسط خریدار و یا بانک گشایش کننده اعتبار می تواند انجام گیرد. واضح است از این نوع اعتبار استفاده چندانی نمی شود زیرا فروشنده اطمینان لازم را نسبت به پایدار ماندن اعتبار و انجام تعهدات خریدار ندارد.

• اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت

این اعتبار برعکس مورد بالاست و هرگونه تغییر شرایط اعتبار از جانب خریدار یا بانک گشایش کننده اعتبار موکول به موافقت و رضایت فروشنده است. فروشندگان معمولا از این گونه اعتبار استقبال بیشتری می کنند. براساس آخرین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل در صورت عدم تصریح و سکوت در اعتبار اسنادی مبنی بر قابل برگشت یا غیر قابل برگشت بودن آن، اعتبار غیر قابل برگشت خواهد بود.

• اعتبار اسنادی تایید شده

اعتباری است که خریدار ملزم می شود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تایید هر بانک معتبر دیگر که مورد نظر فروشنده است، برساند. اگر به حیثیت اعتباری بانک صادر کننده اطمینان نداشته باشیم و یا وضعیت سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار را متزلزل ببینند از این نوع اعتبار استفاده می شود. حالتی که بسیاری از فروشندگان خارجی از خریداران ایرانی تقاضای اعتبار اسنادی تائید شده می­ کنند که این به دلیل وضعیت سیاسی – اقتصادی و کمبود ارز و بی اعتمادی به سیستم بانکی است.

• اعتبار اسنادی تایید نشده

این نوع اعتبار در شرایط متعارف و بدون نیاز به تایید بانک دیگری افتتاح می شود. لازم به ذکر است که اگر در شرایط اعتبار کلمه  Confirmed یا تائید نشده ذکر نشود آن اعتبار تایید نشده تلقی می شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع قرارداد بانکی 

• اعتبار اسنادی نسیه یا مدت دار

به این اعتبار که به آن یوزانس نیز می گویند و در کشورهایی با کمبود ارز بسیار محبوب است، وجه اعتبار بلافاصله پرداخت نمی شود و پس از ارائه اسناد از جانب ذی نفع، پرداخت آن به مدت تعیین شده مقرر موکول می شود. در این نوع اعتبار اسنادی فروشنده به خریدار مهلت می دهد که بهای کالا را پس از دریافت و فروش آن بپردازد. این نوع حساب اعتبار اسنادی مدت دار حداکثر یکساله است و بانک می تواند برای پرداخت وجه به فروشنده تا یکسال از زمان مقرر استفاده نماید.

• اعتبار اسنادی دیداری

پرداخت این نوع اعتبار اسنادی همانطور که از نام آن مشخص است، منوط به دیدار است. یعنی بانک ابلاغ کننده پس از رویت اسناد حمل ذی نفع (فروشنده)، در صورت رعایت تمامی شرایط اعتبار از سوی وی، بلافاصله وجه آن را پرداخت می کند.

• اعتبار اسنادی پشت به پشت

این نوع اعتبار اسنادی که به آن اتکایی هم می گویند، متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذی نفع باز می شود که خود به هر دلیلی قادر به تهیه و ارسال کالا نیست. به همین جهت از طرف ذی نفع اول با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشایش یافته است اعتبار دیگری برای فروشنده دوم (ذی نفع دوم) که می تواند کالا را تهیه و ارسال کند، باز می کند.

• اعتبار اسنادی ماده قرمز

شاید این نام گذاری در نظر شما عجیب باشد. اما علت این است که هنگامی که برای اولین بار این اعتبار گشایش پیدا کرد، بانک بازکننده اعتبار مقداری از وجه اعتبار به به منظور جلب توجه بانک ابلاغ کننده به صورت پیش پرداخت به ذی نفع پرداخت کرده و آن را با جوهر قرمز می نویسد. به همین خاطر این اعتبار موسوم به Red Clause  یا ماده قرمز می شود و در آن فروشنده می تواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را بصورت پیش پرداخت از بانک ابلاغ کننده یا تایید کننده دریافت کند.

• اعتبار اسنادی گردان

این نوع اعتبار، اعتباری است که پس از هر بار استفاده ذی نفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اولیه افزایش می یابد در واقع بدون احتیاج به افتتاح یا اصلاح اعتبار جدید، اعتبار موجود خود به خود تجدید می شود.

مراحل گشایش اعتبار اسنادی

چهار مرحله در گشایش اعتبار اسنادی باید پیموده شود:‌

1. مرحله اول گشایش اعتبار در بانک گشاینده در کشور خود است که پس از توافق طرفین معامله و ارائه اسنادی مانند پیش فاکتور انجام می گیرد.
2. در مرحله دوم اسنادی که خریدار به بانک گشاینده داد در اختیار فروشنده قرار می گیرد تا اقدامات لازم جهت بسته بندی کالا و تولید و … را انجام دهد. بانک گشاینده نیز مدارک را به بانک کارگزار ارسال می کند.
3. در مرحله سوم نیز کالا تولید شده و اسناد مربوطه توسط فروشنده ارسال شده و سپس با بانک گشاینده تسویه می کند و بانک تنظیم کننده مبلغ را به فروشنده پرداخت می کند.
4. در مرحله آخر نیزخریدار کالای خریداری کرده را از گمرک کشور خود در بنادر یا فرودگاه تحویل گرفته و اسناد را امضا کرده و در اختیار بانک رابط می گذارد.