توسعه زیرساخت ارتباطی کشور باعث شد با شیوع کرونا کسب و کارهای آنلاین زمین‌گیر نشوند و حتی برخی از آن‌ها با رشد یک‌هزار درصدی رو به‌رو شوند. رشد کسب و کارهای آنلاین در دوران کرونا رکورد جالبی از خود به جا گذاشت.
به گزارش برات نیوز، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی گفت: در حوزه آموزش آنلاین یک نمونه‌گیری اولیه انجام دادیم. در این نمونه‌گیری مشخص شد شرکت‌هایی داریم که تا هزار برابر رشد کردند. در مجموع نیز به طور متوسط رشدهایی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ درصد در کسب و کارهای اینترنتی اتفاق افتاده است.
«مهدی محمدی» با بیان این که توسعه زیرساخت‌های کشور از دو جهت قابل بررسی است، گفت: شکل اول توسعه زیرساخت‌های کشور مربوط به زیرساخت‌های مخابراتی است که در دو دولت آخر به صورت نمایی گسترش پیدا کرده و بزرگ شده است. بخش مهم دیگر توسعه شبکه ملی اطلاعات است که باعث شده سرعت و دسترسی به اینترنت به‌شدت گسترش پیدا کند.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی افزود: انتقال دیتاسنترها به داخل کشور و ایجاد پهنای باند گسترده‌ای که در داخل کشور داریم، سرعت و امکان ارائه خدمات روی بستر ملی اطلاعات گسترده شده است. حتی زمانی که اینترنت برای چند روز متوالی در کشور قطع بود، کسب‌وکارها و سرویس‌های پایه‌ای مورد نیاز کار می‌کردند.
محمدی اشاره کرد: توسعه زیرساخت مخابرات و شبکه ملی اطلاعات این امکان را فراهم کرد که در دوران کرونا با وجود آسیبی که به کسب‌وکارهای سنتی وارد شد، اغلب کسب وکارهای بخش آنلاین رشد خوبی را تجربه کنند. هرچند بعضی از حوزه‌های کسب وکار آنلاین مانند گردشگری که خودشان وابسته به خدمات بودند در این بین آسیب دیدند. این آسیب البته ربطی به زیرساخت و پهنای باند نداشت و دلیلش مشکل به وجود آمده در بخش خدمات بود.
او با این توضیح که عمده کسب وکارهای آنلاین که در ذات خود آنلاین بودند و فعالیتشان ربطی به خدمات آفلاین نداشت، رشدهای چند صد در صدی را تجربه کردند، افزود: بخشی از این کسب‌وکارها به دلیل ارائه خدمات آموزش رسمی روی بستر آنلاین و این که امکان آموزش حضوری وجود نداشت با رشد مواجه شدند.
محمدی اشاره کرد: رشد کسب و کارهای آنلاین حوزه تولید محتوا و ارائه خدمات آموزشی هم جالب توجه بود. البته باید این نکته را بگویم که در روزهای اول شیوع کرونا با حجم گسترده کاربر و مشتری، زیرساخت برخی مجموعه‌ها پاسخگوی نیاز کاربران نبود اما با مشارکت معاونت علمی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات زیرساخت‌های موردنظر توسعه پیدا کرد و مشکلات حل شد.
«کسب‌وکار دیگری که با شیوع کرونا با رشد مواجه شد، کسب‌وکارهای حوزه سلامت آنلاین بودند» محمدی با این توضیح افزود: از آنجایی که مطب‌ها تعطیل شدند، پزشک‌ها در دسترس نبودند و برخی از بیمارستان‌ها نیز ظرفیت‌شان کامل بود و فضایی برای خدمات نداشتند، وب‌سایت‌هایی که در زمینه خدمات پزشکی کار می‌کردند به‌شدت رونق پیدا کرد.
محمدی اشاره کرد: پزشک‌ها سرویس ویزیت خود را روی بستر آنلاین آوردند، استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص بیماری بیش از گذشته مورداستفاده قرار گرفت و چندین مجموعه روی این مساله کار کردند. حداقل رشد کسب‌وکارها در این زمینه چیزی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ بود.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه‌های سنتی مانند خرده‌فروشی‌های آنلاین نیز شاهد رشدهای عجیب‌وغریب بودیم. مثلاً اسنپ مارکت و دیجی کالا که میزان فروش‌شان تا شش برابر افزایش پیدا کرد و بعضا مجبور شدند سیستم حمل‌ونقل و انبارداری خود را گسترش بدهند. یکی از نکات مثبت دیگر که دراین‌بین اتفاق افتاد، عمده‌فروشی‌های آفلاینی بودند که به راه‌اندازی فروشگاه آنلاین روی آوردند. همین مساله باعث شده اعتماد مردم به فروشگاه آنلاین بیش از قبل شود.
حوزه دیگر که با رشد خوبی مواجه شد طراحی و توسعه اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های ارائه‌دهنده خدمات دورکاری مانند جلسه آنلاین، ارتباط با تیم‌های کاری بود. کسب‌وکارهایی که درواقع یک شرکت مجازی در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند و زیرساخت را برای فعالیتشان مهیا می‌کنند، این کار به‌شدت رشد کرد.
از دورکاری تا رشد کسب و کارهای آنلاین
۹۳ درصد از بنگاه‌های اقتصادی دنیا، هرگز تصور نمی‌کردند که با بحران عالم‌گیری مانند ویروس کرونا مواجه شوند و هیچ برنامه‌ای برای مقابله با آن نداشتند.
در یک ماه گذشته، شرکت «اوبر» ۳۷۰۰ نفر و شرکت «ایربی‌ان‌بی» ۱۹۰۰ نفر از کارکنان خود را به دلیل بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا، تعدیل کردند. آن‌ها غول‌های کسب‌وکارهای دیجیتالی جهان در صنعت حمل‌ونقل آنلاین و در صنعت گردشگری به حساب می‌آیند. موج‌های گسترده تعدیل نیرو، تنها راهی بوده است که از طریق آن بنگاه‌های بزرگ دنیا کسب‌وکارشان را در این شرایط حفظ کردند. نه فقط استارت‌آپ‌ها، که بزرگترین شرکت‌های صنعتی دنیا نیز از موج ویرانگر بزرگترین رکود اقتصادی قرن جهان بی‌دردسر عبور نکرده‌اند. حتی شرکت خودروسازی «رنو» نیز هفته گذشته ۱۵ هزار نفر از نیروی انسانی خود را تعدیل کرد.
«فرزین فردیس»، نایب رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران، درباره یک مطالعه جهانی از تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی در بحران‌های سخت، به ایرنا می‌گوید: «اکسنچر(Accenture) که یکی از بزرگترین مراکز مشاوره بنگاه‌های اقتصادی دنیاست، در ابتدای می ۲۰۲۰ آمارسنجی در بیش از ۱۰۰ کشور دنیا انجام داد. در این گزارش از بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط پرسیده شده که چقدر برنامه برای مواجهه با چنین بحرانی داشته‌اید؟ آیا اصلا برنامه‌ای داشته‌اید؟ جالب این است که ۷۱ درصد بنگاه‌های بین‌المللی دنیا اعلام کردند که هیچ برنامه‌ای نداشتد و هرگز فکر نمی‌کردند که بحرانی چنین عظیم بتواند رخ دهد که تمام زنجیره تامین، تولید، توزیع، فروش و نیروی انسانی را تحت تاثیر قرار دهد. »
فردیس ادامه می‌دهد: «۲۲ درصد دیگر بنگاه‌ها هم می‌گویند که برنامه‌هایی برای شرایط مشابه داشتیم، ولی برنامه‌های ما ابدا پاسخگوی این حجم از شوک به عرضه و تقاضا باشد. در واقع می‌توان گفت که ۹۳ درصد از بنگاه‌های اقتصادی دنیا نمی‌دانستند که چطور باید از پس چنین بحران جهان‌شمولی برآیند.
طبیعتا در ایران هم بنگاه‌های اقتصادی بخاطر ساختار بسیار نحیف و منابع کمی که در طول زمان انباشت کرده‌اند، حساسیت و آسیب‌پذیری بیشتر از سطح متوسط دنیا دارند. این منابع صرفا مالی نیستند و ظرفیت‌های مدیریتی مهم‌ترین آن‌هاست.»
در چنین بحرانی که تمام جهان را در شوک عمیق فرو برده است، استارت‌آپ‌های ایرانی چه جایگاهی دارند؟ سازمان فناوری اطلاعات، پیمایشی درباره تاثیر بحران کرونا بر استارت‌آپ‌های ایرانی انجام داده است. در این پیمایش ۶۱درصد از کسب‌وکارها ادعا کرده‌اند در صورت تداوم شرایط موجود، کسب‌وکارشان در کمتر از ۳ ماه به‌طور کامل تعطیل خواهد شد. ۶ شرکت دیگر بین ۳ تا ۶ ماه تاب می‌آورند و ۳۰ شرکت نیز ادعا کرده‌اند که با منابع موجود تنها تا پایان سال می‌توانند به فعالیت در کسب و کار خود ادامه دهند. همچنین ۴۳ درصد شرکت‌هایی که کمتر از ۳ ماه منابع برای ادامه کسب‌وکار خود دارند، در حوزه نرم‌افزار فعالیت دارند.
فردیس، مدرس دانشگاه در حوزه کارآفرینی می‌گوید: «بنگاه‌های ما در سال‌های گذشته به دلیل تحریم بسیار نحیف شدند و می‌توان گفت که هیچ ظرفیت مازادی برای آن‌ها باقی نمانده است. طبیعتا استارت‌آپ‌ها هم از این مقوله مستثنی نیستند. البته استارت‌آپ‌ها به نسبت بنگاه‌های بزرگ و متوسط ممکن است که از نظر منابع مالی و انسانی ضعیف‌تر باشند؛ ولی حداقل در یک جنبه قوی‌ترند و شاید این مهم‌ترین چیزی باشد که این روزها به آن نیاز داریم. این توان یادگیری و انعطافی است که یک بنگاه اقتصادی باید داشته باشد.»
توان یادگیری، استارت‌آپ‌ها را نجات می‌دهد
او به توان یادگیری بنگاه‌ها تاکید می‌کند و می‌گوید: «جمله معروفی در دنیای مدیریت و بیولوژی وجود دارد که می‌گوید این قوی‌ترین موجودات زنده نبودند که توانستند خودشان را از خطر انقراض نسل نجات دهند، این عظیم‌الجثه‌ترین موجودات نبودند که بتوانند با خطر یخبندان طولانی مبارزه کنند. بلکه این انعطاف‌پذیرترین و یادگیرنده‌ترین موجودات بودند که توانستند در شرایط سخت خودشان را جمع کنند، از دیگران یاد بگیرند و فهم درستی از شرایط داشته باشند و متناسب با آن تحلیل درست و فهم جدید از شرایط جدید، تجهیز منابع انجام دهند و در حلقه بازخورد، خودشان را ارزیابی کنند و بهبود دهند.»
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، اضافه می‌کند: «من فکر می‌کنم که حداقل از این نظر استارت‌آپ‌های ایرانی جزء یادگیرنده‌ترین بنگاه‌های ایران هستند و بر خلاف اینکه در منابع مالی و منابع انسانی، ظرفیت‌های مازاد ندارند؛ ولی حداقل از جنبه‌های یادگیری و انعطاف‌پذیری نسبت به خیلی از بنگاه‌های بزرگ و متوسط کشور ما، پتانسیل بسیار بالاتری دارند. آن‌ها خیلی زودتر یاد می‌گیرند که رفتار مصرف‌کننده در دوران شیوع کرونا بسیار بسیار متفاوت با پیش از آن است. زودتر یاد می‌گیرند که مصرف‌کننده کانال‌های ارتباطی و خرید و مصرف خودش را عوض می‌کند و دیگر روش‌های سنتی برای رساندن کالا به مشتری جوابگوی همه نیازهای او نیست و درصد زیادی از مشتریان کانال‌های مصرف و ارتباطی‌شان را تغییر می‌دهند.»
فردیس ادامه می‌دهد: «آن‌ها خیلی زودتر از دیگران یاد می‌گیرند که چالش‌های جدی در زنجیره تامین جهانی وجود خواهد داشت و این چالش‌ها تعمیق خواهد شد و نیاز به بازنگری در زنجیره تامین وجود دارد. آن‌ها خیلی زودتر از بنگاه‌های بزرگ یاد می‌گیرند که با روش‌های گذشته نمی‌توان یک بنگاه را اداره کرد و نحوه مدیریت کارکنان وهیات مدیره باید بازبینی جدی داشته باشد. من بسیار خوش‌بین هستم که استارت‌آپ‌های ایرانی به خاطر توان یادگیری و انعطاف‌شان جزء سرآمدها باشند و بتوانند خیلی زودتر خودشان را پیدا کنند و راه جدیدی پیدا کنند که از پس این چالش بزرگ برآیند.»
