روابط ایران با همسایگان در شرایط حال حاضر اقتصادی و سیاسی کشور بسیار مهم است.
به گزارش برات‌نیوز، به تازگی پیشنهادی مبنی‌بر تأسیس اتحادیه یا تشکل اقتصادی میان ایران و کشورهای همسایه مطرح شده است.
در یک منطقه همیشه اوضاع همسایگان بر هم تأثیر جدی می‌گذارد.
برای مثال تنش‌های اخیر در افغانستان، چالش‌هایی برای ایران به دنبال داشته است.
اینکه یک اتحادیه مشترک برای پیگیری مراودات میان کشورهای همسایه تشکیل شود، می‌تواند بسیاری از ریسک‌های حاصل از تغییرات سیاسی را مرتفع کند.
فرزاد پیلتن، مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت در این رابطه گفت:
تشکیل هر نوع اتحادیه و نهاد و یا حتی ترتیبات منطقه‌ای اقتصادی و تجاری می‌تواند باعث کاهش موانع و محدودیت‌های اقتصادی و تجاری بین اعضای آن شود.
اما به دلایل مختلفی تاکنون بستر مناسب برای شکل گیری اینگونه تشکیلات منطقه‌ای بین ایران و همسایه‌ها فراهم نشده است.
بخشی از این موضوع به دلایل اقتصادی و نظام اقتصادی و توانایی‌های صنعتی و تولیدی کشورها و نیازهای آن‌ها مرتبط است.
مانند اینکه نظام اقتصادی ایران با کشورهای همسایه تا حدی مشابه و متکی به نفت و یا به اصطلاح همان اقتصاد تک محصولی است.
معمولاً کشورها تمایل دارند با کشورهایی که اقتصاد مکمل دارند، و نه مشابه، اقدام به تشکیل اتحادیه‌های اقتصادی بین‌المللی کنند.
این موضوع به این دلیل است که کشورهای با نظام اقتصادی مشابه تقریباً همان کالاهایی را صادر و یا وارد می‌کنند که سایر کشورهای با اقتصاد مشابه انجام می‌دهند.
و مزیتی برای حضور در این اتحادیه برای خودشان قائل نمی‌شوند، مگر به دلایل دیگری.
وی همچنین تصریح کرد:
اختلافات و تغییر شرایط سیاسی تأثیر بسیاری بر روابط اقتصادی و تجاری منطقه می‌گذارد.
لذا تشکیل یک اتحادیه می‌تواند برای پیش‌برد اهداف دو جانبه مناسب باشد.
موانع پیش‌روی توسعه روابط ایران با همسایگان
پیلتن در رابطه با موانع پیش‌روی توسعه روابط ایران با همسایگان گفت:
مهم‌ترین راهکار بهبود ارتباط، تفکیک روابط اقتصادی و تجاری از روابط سیاسی بین کشورهاست.
در حال حاضر با 15 کشور همسایه به‌جز عربستان دارای روابط تجاری هستیم.
به گفته وی، در ۴ماه ابتدایی سال‌جاری، ۷میلیارد و ۲۲۷میلیون دلار معادل ۲۲میلیون و ۲۹۰هزار تن صادرات به‌کشورهای همسایه داشتیم.
این میزان در مجموع ۴/ ۵۰ درصد از سبد صادراتی ایران را شامل می‌شود.
با توجه به صحبت‌های پیلتن و بررسی آمار، صادرات به کشورهای همسایه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی ۴۲ درصد و از نظر وزنی ۲۶ درصد افزایش یافته است.
با این حال خاورمیانه به دلیل مسائل مختلف سیاسی در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و دوجانبه بین‌کشورها با مشکلاتی برای تجارت همسایگان دارد.
برای مثال می‌توان به روابط ایران و عربستان در حوزه اقتصادی متأثر از روابط سیاسی دو کشور در سال‌های گذشته دچار رکود بسیار شدید شده است؛ اشاره کرد.
روابط ایران با امارات، بحرین یا کویت نیز به دلیل تنش‌های بسیار به مشکل خورده است.
پیلتن اضافه کرد:
ناامنی‌ها و تنش‌های داخلی سیاسی که در برخی از کشورهای همسایه یا منطقه مانند سوریه و یمن یا لبنان و افغانستان رخ می‌دهد، نمونه‌های دیگری از تاثیرگذاری مسائل سیاسی هر‌چند داخلی، بر روابط تجاری بین کشورهای منطقه محسوب می‌شود.
از دیگر مسائل و مشکلات فراروی:
افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری بین ایران و کشورهای منطقه،
ضعف لجستیکی،
و سطح پایین خدمات بازرگانی در میان بسیاری از کشورهای منطقه و از جمله همسایگان ایران است.
لذا این مشکل، به‌رغم فاصله جغرافیایی کوتاه با کشورهای همسایه، مانع بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود برای توسعه روابط تجاری شده است.
تحول فناوری سبب پیشرفت ایران می‌شود
روابط ایران با همسایگان حتی از تحریم‌ها نیز متأثر است.
بسیاری از کشورهای همسایه به دلیل وابستگی به تجارت با آمریکا و کشورهای هم‌پیمانش، فرصت تجارت با یاران را نادیده می‌گیرند.
صباح زنگنه، کارشناس مسائل بین الملل در رابطه با پیشرفت فناوری در ایران می‌گوید:
ایران باید در تولید برخی محصولات از نظر فناوری آنقدر رشد کند که کشورهای مختلف را ناگزیر به خرید محصولات ایرانی کند.
مثالش را در اقتصاد کره، فنلاند و سوئیس می توانیم ببینیم.
این کشورها در یک رشته خاص سرمایه گذاری کردند و آنچنان رشد کردند که حتی قدرت‌های بزرگ ناگزیرند یک محصولات خاصی را به صورت انحصاری از این کشورها بخرند.
وی در ادامه سخنانش گفت:
هر کدام از کشورهای همسایه دارای شرایط و اقتضائات خاص خود برای ارتقای سطح روابط با ایران هستند.
این کشورها در همان چارچوب، بیشتر از یک سطح مشخصی نمی‌توانند به سمت بهبود روابط با تهران حرکت کنند.
دربحث تحریم‌ها، تا یک اقتصاد ابتکاری دانش‌بنیان بنا نهاده نشود، احتمال تأثیرگذاری تحریم‌ها روی ایران باقی خواهد بود.
بی‌اثر کردن تحریم‌ها، در درجه اول نیازمند هماهنگی سیاسی و پاسخ درست به تحریم‌هاست.
با این حال آن چه از سخنان این دیپلمات سابق کشورمان برمی‌آید این است که:
پیش از اینکه بخواهیم به بهبود روابط ایران با همسایگان اشاره کنیم، بهتر است ابتدا زمینه‌های وابستگی این کشورها را به خودمان آماده کنیم.
یکی از این زمینه ها می‌تواند افزایش کیفیت تولیدات داخلی باشد.
ما در زمینه کشاورزی، صنعت و انرژی صادرات خوبی را به کشورهای همسایه داریم.
اگر بتوانیم تولیدات داخلی‌مان را نیز به سطح بالایی که برای صادرات مناسب است برسانیم، زمینه‌های روابط ایران با همسایگان گسترده‌تر خواهد شد.
چراکه برای همسایگانمان هم مهم است که بتوانند محصولاتی با کیفیت ولی ارزان‌تر از دیگر کشورها وارد کنند.
این خود می‌تواند منجر به ارزآوری گسترده‌تری به ایران شود.
تداوم روابط ایران با افغانستان در شرایط حاضر
افغانستان همسایه شرقی ایران در شرایطی به سر می‌برد که تنش‌های بسیاری را تجربه می‌کند.
از ابتدای آغاز مشکلات سیاسی افغانستان بسیاری حرف از قطع روابط با این کشور زدند.
چند بخش صادراتی به این کشور نیز فعلاً به تعطیلی کشیده شده است.
با این حال نباید فراموش کنیم که روابط ایران با این کشور بسیار مهم است.
علی امرایی، کارشناس و تحلیلگر اقتصادی در رابطه با روابط ایران با افغانستان می‌گوید:
با توجه به ضعف منابع انسانی و مدیریت علمی و اقتصادی که چالش جدی دولت جدید افغانستان است، حضور شرکت‌های ایرانی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های زیرساختی افغانستان مخصوصاً احداث کارخانه‌های صنعتی نظیر:
فولاد، ذوب‌آهن و مس به کمک دیپلماسی اقتصادی کارآمد می‌تواند معامله‌ای برد- برد برای ۲ کشور رقم بزند.
باید با شناخت دقیق ظرفیت‌های موجود از تحولات اخیر در افغانستان و روی کار آمدن طالبان برای توسعه صادرات و سرمایه‌گذاری به خصوص صنایع معدنی و فولاد بهره گرفت.
با توجه به نفوذ قابل‌توجه پاکستان و عربستان بر طالبان امکان گرایش دولت جدید افغانستان در عرصه اقتصادی به این ۲ کشور وجود دارد.
ارتباط مناسب دولت پاکستان با ایران و عربستان و نقش سازنده این کشور در مناسبات سیاسی طرفین می‌تواند چشم‌انداز روشنی را از اقتصاد و بازرگانی منطقه در قالب همکاری‌های سه و یا چندجانبه تداعی کند.
امرایی در ادامه سخنانش افزود:
با توجه به درهم‌تنیدگی روابط سیاسی و اقتصادی بین‌المللی و چراغ سبز دولت بایدن به طالبان، کمی سخت به نظر می‌رسد که آمریکا از منافع اقتصادی در افغانستان چشم بپوشد.
آمریکا نیز به‌عنوان یک مدعی جدی در حوزه معدنی و انرژی می‌تواند نفوذ ایران را با چالش جدی مواجه کند.
لذا شرایط تحریمی و اقتصادی موجود، کشورمان را در شرایط دشوار رقابتی با دیگر مدعیان قرار داده است.
باید با برنامه ریزی صحیح اقتصادی از این ظرفیت‌ها به نفع توسعه روابط با افغانستان بهره گرفت.
