با توجه به اهمیت موضوع کارکردن “کودکان کار”، سال هاست که سازمان‌ها و نهادهای مختلف درصدد مبارزه با کار کردن هستند و از اینرو یک روز جهانی را درخصوص مقابله با کار کودک نامگذاری کرده اند.
به گزارش برات نیوز، “کودکان کار” کودکانی هستند که به دلایل مختلف از جمله نداشتن سرپرست، فقر و یا مشکلاتی از این دست از سن کم شروع به کار در اجتماع می کنند.
در آمار ارائه شده آمده است هم اکنون در دنیا بیش از ۱۵۰ میلیون کودک و نوجوان در مناطقی کار می کنند که برای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی یا آموزشی آنها مضر است.
شعار امسال (۲۰۲۲) برای این روز جهانی “حمایت اجتماعی جهانی برای پایان دادن به کار کودکان” تعیین شده است. دستیابی به این شعار، نیازمند سرمایه گذاری در شبکه های ایمنی اجتماعی و برنامه هایی برای محافظت از کودکان در برابر اجبار به کار کردن است.
یک سوم از کودکان دنیا فاقد هرگونه حمایت اجتماعی
درهمین حال، سازمان های جهانی براین باورند که با توجه به اینکه ۱.۵ میلیارد یا تقریباً یک سوم از کودکان دنیا فاقد هرگونه حمایت اجتماعی هستند، یک رویکرد جامع برای افزایش سرمایه گذاری در این زمینه در سراسر جهان مورد نیاز است.
با توجه به آسیب وارده به کودکان کار، بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، به کارگیری کودکان را فعالیتی استثماری و بردگی تلقی می کنند.
بر اساس این گزارش، “کودکان کار” کودکانی هستند که به یکی از اشکال کار «سبک / سخت» و «داوطلبانه / اجباری» جهت کسب درآمد و نه کسب توانمندی اشتغال دارند.
درهمین حال، منظور از “کار کودک” درگیر نمودن کودکان در آن دسته از فعالیت‌های اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه ی رشد فردی و اجتماعیشان می‌شود و با آسیب و بهره کشی همراه است.
در تعبیری دیگر، کودکان کار به کودکان کارگری گفته می‌شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند که این امر آنها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربۀ دوران کودکی بیبهره می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید می‌کند.
شیوع ” کارکودک” در مناطق ترک مدرسه در سن پایین
براساس این گزارش، کار کودک در درجات مختلف در طول تاریخ وجود داشت اما با آغاز سوادآموزی همگانی و تغییراتی که در شرایط کار طی صنعتی شدن به وجود آمد، مفاهیم حقوق کارگر و حقوق کودکان مورد نقد و بحث عمومی قرار گرفت. کار کودکان همچنان در جاهایی که سن ترک مدرسه پایین است، شیوع دارد.
موضوع کودکان کار موضوع نسبتاً پیچیده‌ای است و عوامل گوناگونی در آن اثر‌گذار هستند. از جمله: ساختار خانواده، فقر، تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و… (که منجر به مهاجرت به کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می‌شود) و هزینۀ تحصیل و نظام آموزشی نادرست.
این درحالی است که در دنیا، تعداد زیادی از کودکان در مشاغل خانگی بدون مزد یا با مزد در خانه فرد ثالث یا کارفرما مشغول هستند. این کودکان نسبت به استثمار بسیار آسیب‌پذیر هستند. کار آنها اغلب از نگاه جامعه مخفی است، احتمال دارد این کودکان منزوی شوند و آنها در موارد بسیاری جدا از خانه و خانواده خود به سر می‌برند. موارد اذیت و آزار کودکان در کار خانگی واقعیت تلخی است که متأسفانه رواج فراوان دارد.
نکته قابل تامل در کارکردن کودکان در سنین پایین این است که خطرات بسیاری از جمله آسیب و تعرض از سوی بزهکاران حرفه ای، سارقان و باندهای توزیع مواد مخدرو ایجاد خانه های فساد آن ها را تهدید می کند.
پیشینه نامگذاری روز جهانی مقابله با کار کودک
سازمان بین‌المللی کار، از سال 2002 بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاش‌های مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز 12 ژوئن از همان سال به عنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد که مستلزم همکاری دولت‌ها، کارفرمایان و سازمان‌های کار، جامعه مدنی و میلیون‌ها انسان از سراسر جهان است تا بتوان اقدام مؤثری را برای کمک به کارگران کودک انتظار داشت.
تعریف کار کودک در نظام بین‌المللی
“کارکودک” به معنای کاری است که برای کودکان در گروه‌های سنی معین ممنوع است. کاری است که توسط کودکان، زیر حداقل سن قانونی معین برای آن کار انجام گیرد و یا به دلیل ماهیت یا شرایط خاص، آن کار برای کودکان غیرقابل پذیرش و ممنوع است.
شناسایی 215 میلیون کودک کار در سراسر دنیا
امروزه در سراسر جهان، 215 میلیون کودک کار شناسایی شده‌اند که بسیاری از آنها به کار تمام‌وقت اشتغال دارند. این کودکان مدرسه نمی‌روند و وقت کمی برای بازی دارند و یا اصلاً چنین وقتی ندارند. اغلب این کودکان از تغدیه و مراقبت مقتضی برخوردار نیستند و در کل از امکان و فرصت کودک‌بودن محروم هستند. بیش از نیمی از این کودکان، در معرض بدترین اشکال کار کودک هستند که از جمله به کار در محیط‌های خطرناک، بردگی یا دیگر اشکال کار اجباری، فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و فحشاء و نیز مشارکت در مخاصمات مسلحانه اشاره شده است.
عوامل اثر گذار بر کار کودکان
موضوع کودکان کار موضوع نسبتا پیچیده ای است و عوامل گوناگونی در آن اثر گذار هستند.از جمله :
- ساختار خانواده
- فقر
- تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و … (که منجر به مهاجرت به کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می شود)
- هزینۀ تحصیل و نظام آموزشی نادرست
اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک
سازمان بین المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفت‌های مهمی از زمان انتشار اولین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود چالش اصلی سازمان بین‌المللی کار، نحوه تعامل با نظام‌های ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است. برخی از مهم‌ترین اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک عبارتند از:
√ تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیون‌های این سازمان در زمینه کار کودک
√ تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامه‌های ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار
√ توسعه زمینه‌های مبارزه با عوامل ریشه‌ای کار کودک
√ تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری
√ توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن 18 سال و ارائه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان
√ ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزم‌های نظارتی (مانند دادگاه‌ها، ادارات پلیس و غیره) بر اعمال مؤثر حقوق مبنایی در محیط کار از جمله حمایت علیه کار کودک
√ توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک
√ توسعه و انتقال رویه‌های مطلوب که واجد نتایج پایدار بوده‌اند.
