دهم شهریور در تقویم فارسی روز بانکداری اسلامی و علمیات بانکی بدون ربا است. بانکداری اسلامی به انجام عملیات‌های پولی، مالی و اعتباری گفته می‌شود که طبق قوانین اسلام مدیریت و اجرا شود. به مناسبت این روز در ادامه این مطلب قصد داریم در رابطه با تاریخچه بانکداری اسلامی صحبت کنیم.
نام‌گذاری روز بانکداری اسلامی
ربا یکی از مذموم‌ترین روش‌های فعالیت اقتصادی است که در اسلام از آن به عنوان «جنگ با خدا» یاد شده است. به همین دلیل و به سبب اهمیت این موضوع در بانکداری، در روز هشتم شهریور سال ۱۳۶۲ قانون علمیات بانکی بدون ربا در ۲۷ ماده و ۴ تبصره به تصویب رسید. این قانون در روز دهم شهویور توسط شورای نگهبان تایید شد و به همین دلیل این روز را روز بانکداری اسلامی و علمیات بانکی بدون ربا نامیدند.
تاریخچه بانکداری اسلامی
جالب است بدانید آیات متعددی در قرآن از جمله آیه ۱۳۰ سوره آل عمران، آیه ۱۶۱ سوره نساء، آیه ۱۷ سوره تغابن، آیه۲۷۶ سوره بقره و آیات دیگر در رابطه با مذمت ربا و کسب سود از این طریق آورده شده است و شاید بسیاری ریشه بانکداری بدون ربا را در این آیات می‌بینند، اما طبق احکام الهی، نه تنها اسلام، مذاهب یهود و نصاری نیز قبل از اسلام هم ربا را تحریم کرده‌اند.
در قرآن به صندوق‌ها و موسسات قرض‌الحسنه‌ای اشاره شده است که می‌توان آن را منشا پیدایش بانکداری اسلامی دانست اما بانکداری اسلامی به صورتی که امروز آن را می‌شناسیم از اواسط دهه ۱۹۷۰ و با انتشار کتاب مشهور «البنک الربوی فی الاسلام» اثر متفکر بزرگ شیعی سید محمدباقر صدر پدید آمد. با این حال برخی معتقدند که تلاش‌ها جهت اسلامی کردن بانکداری به اوایل دهه ۱۹۴۰ برمی گردد ولی اولین موسسه مالی که به صورت بانکداری اسلامی را مبنای عملکرد خود قرارداده بود در سال ۱۹۶۳ در مصر افتتاح شد.
با این حال موسسات مالی که در این زمینه فعالیت می‌کردند بسیار کوچک بودند اما شاید« بانک اجتماعی ناصر» که در سال ۱۹۷۱ در مصر افتتاح شد را بتوانیم اولین بانک اسلامی بزرگ بدانیم که بر اساس نفی بهره فعالیت می‌کرد. البته در سال ۱۹۷۰ و در کنفرانس وزرای خارجه کشورهای اسلامی دولت مصر و پاکستان به صورت مشترک از تاسیس بانک بین‌المللی اسلامی حمایت کردند که پس از آن فعالیت در این زمینه گسترش پیدا کرد و در نهایت در سال ۱۹۷۵ و با مطالعه ۳ ساله دولت مصر در جهت تاسیس ساختار نهاد بانک اسلامی بانک توسعه اسلامی تاسیس شد.
بانکداری اسلامی در ایران
با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر حکومت یکی از مواردی که مورد توجه قرار گرفتن فعالیت‌های اقتصادی به خصوص عملکرد بانک‌ها بود. به این ترتیب در سال ۱۳۶۲ با تصویب قانونی عملیات بانکی بدون ربا نحوه فعالیت بانک‌های ایران به سمت اسلامی شدن تغییر کرد. البته پیش از این و در سال ۱۳۵۸ مطالعاتی درباره اسلامی کردن بانک‌ها صورت گرفته بود که به اقداماتی برای حذف ربا انجامید و عناوینی همچون کارمزد و سود تضمینی جایگزین بهره بانکی شد.
در فقه اسلامی دریافت پول اضافی از وام‌گیرنده ربا و حرام است اما اگر برای شما این سوال به‌وجود آمده است که پس چگونه بانک‌های فعلی کشور بر این اساس فعالیت می‌کنند باید بدانید که بر طبق قانون «قانون عملیات بانکی بدون ربا» در خصوص رفع حرمت ربای قرضی در سپرده‌گذاری و اخذ سود اینطور آورده شده که سپرده‌گذاری در بانک، تحت عقد قرض نباشد، بلکه تحت عقودی دیگر مانند وکالت باشد. به این صورت که سپرده گذار، پول خود را تحت عقد وکالت در اختیار بانک قرار می‌دهد و بانک نیز به عنوان وکیل پول را به چرخه اقتصاد وارد کرده و در اموری مانند مضاربه، اجاره به شرط تملیک، معاملات اقساطی، مزارعه، مساقات و … استفاده می‌کند و در نتیجه، از این تجارت‌ها سودی حاصل می‌کند. در نهایت بانک به عنوان وکیل، حق‌الزحمه خود را از سود کسر کرده و مابقی را به مشتری تحویل می‌دهد.
اگر قصد دارید درباره عملیات بانکی بدون ربا، اهداف و وظایف بانکداری اسلامی بیشتر بدانید می‌توانید در انتهای این مطلب فایل پی دی اف قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) را دانلود کنید. ضمنا اگر نظری در این زمینه دارید حتما از طریق برات نیوز با دیگران به اشتراک بگذارید.
