شانزدهم تیر در تقویم به نام روز مالیات و آغاز هفته مالیات نام‌گذاری شده است که تا ۲۳ تیر ادامه دارد. مالیات یکی از منابع درآمدی دولت‌ها محسوب می‌شود که برای ارائه خدمات و توسعه امکانات استفاده می‌شود. به مناسبت روز ملی مالیات در این مطلب از برات نیوز قصد داریم در مورد تاریخچه مالیات در ایران بیشتر صحبت کنیم.

مالیات چیست؟

مالیات (Tax) یک هزینه مالی اجباری است که توسط سازمان دولتی به منظور تأمین هزینه‌های مختلف عمومی به مالیات دهنده (یک شخص حقیقی یا حقوقی) دریافت می‌شود. عدم پرداخت، به همراه فرار یا مقاومت در برابر مالیات، طبق قانون مجازات می‌شود. مالیات‌  به دو نوع مالیات‌های مستقیم یا غیرمستقیم تشکیل شده‌اند و ممکن است به صورت پول یا معادل کار آن پرداخت شود.

تاریخچه مالیات در ایران

شاید بتوان گفت ایران یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌هایی است که برای تامین مخارج عمومی دولت از مالیات استفاده کرده است، بر اساس برخی از نوشته‌های تاریخی قدمت اخذ مالیات در ایران به بیش از ۵ هزار سال پیش و دوران سومریان باز می‌گردد. اما اولین بار مالیات از زمان هخامنشیان به عنوان یکی از منابع رسمی درآمدی حکومت‌ها مورد استفاده قرار گرفت و دفاتر رسمی برای این کار تاسیس شد. در حکومت‌های بعدی فرایند اخر مالیات شکل منسجم‌تری به خود گرفت، درزمان ساسانیان سه نوع مالیات اراضی، سرشماری و سرانه دریافت می‌شود.

جالب است بدانید در زمان فتح ایران به دست اعراب دفاتر مالیاتی هم به زبان عربی درآمد که در دوره سلجوقیان دوباره به فارسی برگردانده شد.

در دوره صفویه، درآمد گمرکی هم به عناوین مالیاتی اضافه شد. اما در دوره قاجاریه امور مالیاتی کشور اوضاع خوبی نداشت تا اینکه با انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ ناصرالملک به عنوان اولین وزیر مالیه از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت. در سال ۱۲۹۰ و با تصویب لایحه استخدام مستشاران امریکایی، مورگان شوستر به عنوان خزانه‌دار انتخاب شد و امور مالی ایران را برعهده گرفت.

شوستر که به دلیل مخالفت روس‌ها و فشار آن‌ها بر دولت وقت خیلی نتوانست در این سمت دوام بیاورد، پس از بازگشت به امریکا کتابی به نام «اختناق ایران» نوشت. در قسمتی از این کتاب شوستر می‌گوید:

فرار ایرانیان از پرداخت مالیات، برای آنان به‌صورت یک عادت درآمده‌ است و مجبور ‌کردنشان به ترک این عادت آسان نخواهد بود و تا مساله مالیات‌گیری دقیق در ایران حل نشود و در این مورد دقت لازم به عمل نیاید، هیچ‌یک از مشکلات این کشور برطرف نخواهد شد. قدرت دولت‌ها از مالیات رونق می‌گیرد، همان‌طور که در بررسی تاریخ ملل، اضمحلال زمامداری‌ها نیز با مالیات مرتبط بوده است.

پس از این دوران وزارت مالیه دچار تغییرات گوناگون شد تا اینکه در سال ۱۳۵۳ قانون تشکیل وزارت اقتصاد و دارایی در مجلس شورای ملی به تصویب رسید.

پس‌ از آن قوانین مالیاتی اصلاح شدند تا سال ۱۳۸۰ که روش‌ها و نرخ‌ها کاملا متحول شد. مالیات ارزش‌افزوده برای حذف واسطه‌ها و افزایش درآمد دولت در سال ۱۳۸۷ با نرخ ۶ درصد اجرایی شد اما در سال ۱۳۹۴ به ۹ درصد افزایش پیدا کرد. قانون مالیات بر مصرف هم در بودجه سال ۱۳۹۶ مطرح شد اما تصویب نشد.

فرار مالیاتی

یکی از مشکلات بزرگ دولت‌ها در فرایند اخذ مالیات، فرار مالیاتی ثروتمندان است. در خبرهای غیررسمی آمده است که بیش از ۳۰۰ هزار میلیاردر در ایران فرار مالیاتی دارند و رقم فرار مالیاتی اعلام شده توسط نهادهای دولتی چیزی بین ۲۷ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان است.

به گفته رییس سازمان امور مالیاتی کشور از مهمترین عوامل فرار مالیاتی در ایران می‌توان به همکاری ضعیف نهادها و مؤسسات وابسته، پیچیدگی قوانین و مقررات، فقدان سیستم اطلاعاتی کارآمد، گستردگی معافیت‌های مالیاتی، تورم بالا، اخلاق مالیاتی، سطح درآمد افراد، بیکاری و تعرفه کالا و خدمات اشاره کرد.

همچنین روش‌های رایج فرار مالیاتی در کشور هم صدور فاکتورهای صوری، تشکیل شرکت‌های صوری، انجام فعالیت‌های غیرمعاف در قالب فعالیت‌ها و مناطق معاف و تنظیم صورت حساب‌ها و اسناد و مدارک به صورت جعلی است.

شما هم به مناسبت روز مالیات می‌توانید مشکلات و تجربیات خود در زمینه مالیات را از طریق برات نیوز با دیگران به اشتراک بگذارید.