بودجه نویسی به شکل سنتی و عدم شفافیت آن، هر ساله هزینه‌های زیادی را بر دوش دولت و جامعه قرار داده است. سالهاست دولت‌های مختلف این شعار را می‌دهند که بودجه را بر اساس واقعیات اقتصادی خواهند بست، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداده است. ساختار بودجه کشور نیاز به اصلاح دارد و مشخص نیست این اصلاح کی رخ می‌دهد. با برات نیوز همراه باشید.

اصلاح ساختار بودجه، یکی از مهمترین مواردی است که اقتصاد ایران به آن نیاز دارد. این موضوع از بعد از انقلاب اسلامی همواره مورد بحث و تاکید صاحب نظران و برنامه ریزان اقتصادی و سیاسی کشور بوده است.

بهمن ماه سال گذشته، ابلاغیه رهبر انقلاب برای اصلاح ساختار بودجه در یک فرصت چهار ماهه به دولت، خبر مهم رسانه ها شد. رئیس مجلس عنوان کرد، مقام معظم رهبری دستور دادند که ظرف ۴ ماه آینده اصلاح ساختاری در نظام بودجه‌ریزی کشور صورت گیرد.

با وجود اینکه گفته می‌شد که این اصلاحات باید در بودجه ۹۸ صورت گیرد و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در این باره اظهارنظر کردند اما اغلب صاحب نظران سیاسی و اقتصادی بر این باورند که اصلاح ساختار بودجه نه مختص بودجه ۹۸ بلکه تحولی ساختاری در نظام بودجه‌ریزی کشور است و از این رو باید با مطالعات و بررسی‌های کارشناسی صورت گیرد.

بیشتر بخوانید: اخذ مالیات همچنان بر گردن قشر ضعیف

اما در جریان این بحث و جدل­های بودجه ای، سوالی که مطرح می شود این است که آیا اصلاح ساختار بودجه در شرایطی که با رکود شدید اقتصادی و به نوعی وضعیت بحرانی مواجه هستیم، امکان پذیر خواهد بود؟

باید گفت که متاسفانه، دولتها در برنامه هایشان چه برنامه چهارم، پنجم، ششم و همچنین برنامه های بودجه ای در هر سال، همواره دچار خوش بینی کاذب هستند و عملکردشان به گونه ای است که می خواهند همه را راضی نگه دارند.

اما به مرور که می گذرد و با مشکل مواجه میشوند یا به در بسته می خورند آنگاه دیگر برنامه هایشان محقق نمیشود و به راحای همه چیز را به سال بعد واگذار می کنند و جالب اینکه تنها راهکارشان افزایش بودجه سال آینده است.

در اینجا مثالی را یادآور می شوم: دولت در بودجه سال 99 برای بخش عمران 70 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است که می توان به جرات گفت امکان تحقق آن وجود نخواهد داشت و این اقدامی کاملا خوش بینانه است.

شاید بتوان به جرات گفت که اکثر موارد برنامه نویسی دولت، بیهوده و عبث است زیرا وقتی دولت نتواند در بودجه نویسی عملکرد درست و حرفه ای داشته باشد چگونه می تواند بر دستگاههای خود نظارت داشته و در برنامه های خود شاخصها را رعایت کند.

بیشتر بخوانید: آینده نفت پس از کرونا

همانگونه که مطرح شد نگاه خوش بینانه و غیر حرفه ای دولت نظام مدیریتی کشور را منفعل کرده و مدیران غیر متخصص در دستگاهها مشغول به برنامه نویسی و اجرای برنامه هستند.

از طرفی به دیل بیمار بودن اقتصاد حاکم بر کشور و نبود مکانیزم مناسب شاهد هیچ هم افزایی نبوده و نمی توان پیش بینی درستی از وضعیت اقتصاد در آینده را داشته باشیم.

ساختار بودجه نیز در این آشفته گی، دچار بحران است و اصلاح ساختار بودجه نیازمند ساماندهی زیر ساختهاست که یکی از مهمترین آنها بهبود فضای کسب و کار است زیرا در حال حاضر رتبه کسب و کار کشور  ۱۲۰، رتبه علمی ۵ و رتبه اقتصادی بین ۲۵ تا ۳۰ می باشد. این اعداد هیچ همخوانی با هم ندارند.

با نگاهی به رتبه علمی و مقایسه با رتبه کسب و کار در می یابیم که تا کنون از علم به سمت کاربرد، حرکت درستی نداشته ایم، تمام پژوهش­ها، پایان نامه­ها و کارهای علمی ما در کتابخانه ها مانده و خاک می­خورند در واقع قابلیت عملیاتی شدن ندارند

بنابراین اینکه ما همین الان بخواهیم ظرف مدت یک یا دوسال ساختارهای بودجه را (البته در عمل) تغییر بدهیم امکان پذیر نیست. زمان، همت و اراده می­خواهد.

نویسنده یادداشت:‌ دکتر حسین محمودی اصل ‌، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه