سفته چیست ؟ شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام امضای قرارداد استخدام با یک شرکت از شما درخواست سفته شده باشد. این سفته معمولا تحت عنوان حسن انجام کار یا ضمانت از متقاضی کار دریافت می‌شود تا خیال کارفرما از تعهد کارگر مطمئن شود. البته ارائه سفته تنها برای استخدام شدن در شرکت نیست و از کاربردهای دیگر آن می‌توان ارائه سفته در هنگام عقد قرارداد خانه و مغازه در صورت لزوم اشاره کرد. در این مقاله به تعریف سفته و مسائل حول آن به طور کامل خواهیم پرداخت. پس با برات نیوز همراه باشید.
سفته چیست؟
طبق ماده 307 قانون تجارت، سفته یک سند تجاری و همانند چک و برات یک نوع وسیله پرداخت غیر پولی محسوب می شود که مطابق آن، صادر کننده تعهد می نماید در تاریخ مشخصی و یا بدون تاریخ و به صورت عندالمطالبه، مبلغ معینی را در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص واریز نماید. در واقع ماهیت سفته تعهد به پرداخت مبلغی پول در آینده است.
درسال‌های اخیر بسیاری از رباخواران از سفته سو استفاده کردند و برای فشار بدهکاران خود سو استفاده کردند. به همین دلیل نگاه خوبی به این سند تجاری وجود ندارد اما باید گفت که فارغ از این مسائل سفته یک سند تجاری است که توسط قانونی به رسمیت شناخته شده است و با کاربردهای غیرقانونی نمی‌توان اعتبار آن را خدشه‌دار کرد.
اصطلاحات سفته چیست ؟
صدور سفته را در زبان عام “دادن سفته” می‌گویند و اگر از کسی درخواست کرده باشید که سفته‌ای را به نفع شما صادر کند، در عرف به آن می‌گویند “گرفتن سفته”. در سفته قید کردن عبارت “حواله‌کرد” از گذشته رواج داشته است. این عبارت بدین معنا است که دارنده سفته اختیار دارد آن را به شخص دیگر واگذار کند. در این صورت صادرکننده سفته در مقابل شخصی که سند به او انتقال یافته است، تعهد خواهد داشت.
سفته را چگونه پر کنم؟
از مشخصات و مواردی که روی سفته قید شده و باید آن را پر کرد، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تاریخ صدور
- مهر و امضا
- مبلغ
- تاریخ پرداخت
- مکان تادیه و مکان پرداخت (نوشتن آن اختیاری است)
- تمبر مالیاتی
- نام و نام خانوادگی گیرنده وجه
- نام و نام خانوادگی صادر کننده وجه
- مهر یا امضاء صادر کننده (عدم درج مهر یا امضای صادر کننده، سفته را از سندیت و اعتبار ساقط می کند.)
- آدرس محل زندگی صادرکننده
نکات پر کردن سفته
دقت کنید که واژه سفته روی این قبیل اسناد درج شده باشد. در صورتی که سفته فاقد تاریخ باشد: سفته به رؤیت محسوب می شود. یعنی تاریخ رویت چک، تاریخ صدور محسوب می شود.
ثانیاً مانند برات مبلغ سفته هم به حروف و هم به رقم روی آن نوشته می‌شود. همواره محل پرداخت در سفته قید می‌گردد و چنانچه محل پرداخت مشخص نشده باشد، محل اقامت متعهد (صادرکننده سفته) محل پرداخت سفته خواهد بود. در نهایت اینکه محل اقامت متعهد یا محل صدور سفته نیز در آن قید می‌گردد؛ به گونه‌ای که اگر قید نشده باشد مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد.
اگر سفته در وجه شخصی معینی صادر شود نام وی باید حتما ذکر شود و اگر ذکر نشود، عنوان در وجه حامل در آن ذکر می شود. همچنین دلیل ارائه سفته مانند حسن انجام کار یا … را می‌توانید داخل سفته قید کنید. کمی پایین‌تر به توضیح این بخش خواهیم پرداخت.
از کجا سفته بخرم؟
خریدن سفته کار مشکلی نیست و اکثر بانک‌ها در ایران به شما سفته ارائه می‌کنند. البته در کنار بانک، دکه‌های روزنامه فروشی نیز از دیرباز به فروش سفته مشغول بودند اما با قیمتی گران‌تر. بنابراین اگر می‌خواهید با مبلغی پایین‌تر این سند تجاری را تهیه کنید و از خطر جعلی بودن نیز بگریزید، بهتر است که از خود بانک آن را تهیه کنید.
قیمت سفته در سال 99
قیمت سفته توسط مجلس شورای اسلامی تعیین و تصویب می‌شود. شایان ذکر است که از سال 95 قیمت سفته به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده است و شاید دلیل آن را کاهش استفاده و عدم تمایل مردم از این سند دانست. قیمت سفته از سال 95 به بعد ، برای هر یک میلیون تومان سفته، 500 تومان تعیین شده است که این مقدار در سال های بعد نیز تغییر نکرده است و قیمت سفته در سال ۹۹ نیز از همین مبلغ مشخص شده تبعیت می‌کند. اگر می‌خواهید سفته 10 میلیونی بخرید باید 5 هزارتومان و برای سفته 20 میلیون تومانی 10 هزار تومان هزینه کنید.
هر سفته یک مبلغ اسمی دارد که برروی فرم چاپی آن مندرج است و فقط تا همان میزان، می توان برروی آن مبلغ نوشت. برای مثال جهت صدور سفته ای به مبلغ ده میلیون تومان باید سفته ای تهیه نمود که مبلغ اسمی آن کمتر از این میزان نباشد.
بیشتر بخوانید: برات و مزایای استفاده از آن چیست؟
شرایط صدور سفته چیست
هم به عنوان دریافت کننده و هم به عنوان صادر کننده سفته لازم است که شرایط استفاده از این سند تجاری را در ذهن داشته باشید.
به عنوان صادرکننده:
پیش از اینکه سفته را مهر و امضا کنید، به ابطال تمبر مالیاتی، درج تاریخ صدور سفته، درج مبلغ معین (سقف مبلغی که پرداخت آن را تعهد کرده‌اید) و تعیین گیرنده وجه و تعیین تاریخ تادیه سفته توجه کنید. سعی کنید که سفته را بدون این مواردی که گفته شد، تحویل طرف مقابل ندهید، چرا که او می‌تواند سند را به جای شما تکمیل کند! همچنین اگر قرار است 18 میلیون سفته بدهید، اما از بانک سفته رند 20 میلیونی خریده‌اید، نیاز است که در سفته رقم مشخص را ذکر کنید.
نکته نهایی مهم دیگر در این بخش این است که می‌توانید دلیل صدور سفته را ذکر کنید و این هیچ اشکالی ندارد. برای مثال بنویسید که برای حسن انجام کار یا برای خرید اتومبیل، یا بابت خرید خانه، برای تحویل کالاو… . اما حواستان باشد که صادرکننده نباید برای پرداخت سفته شرط بگذارد: برای مثال در صورت تحویل ملک یا بابت حسن اجرای تعهد و … .
به عنوان دریافت کننده یا دارنده سفته:
لازم است که به درج تاریخ و مبلغ و مهر و امضا توجه شود و همچنین برای پرداخت سفته شرط نگذارد. چرا که شرط گذاشتن یا مشروط بودن پرداخت موجب می‌شود که دارنده سفته از مزایای خاص سفته بی بهره خواهد ماند.
پشت نویسی سفته چیست ؟
پشت‌نویسی سفته یا همان ظهرنویسی، همانند چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است، اگر پشت‌نویسی برای انتقال باشد دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی می‌شود که به آن سند تعلق دارد. ذکر این نکته مهم هم لازم است که، چنانچه ضامن پشت سفته را امضا کند، تکالیفی بر عهده او خواهد بود، برابر ماده ۲۴۹ قانون تجارت برات‌دهنده، کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس‌ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند. همچنین دارنده سفته می‌تواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت بدهد که در این صورت باید وکالت برای وصول، قید شود.
معمولا پشت نویسی برای موارد زیر انجام می‌شود:
- بابت انتقال
- بابت ضمانت
- بابت وکالت
بابت انتقال: در حالت لاوه بر اینکه مالکیت سفته به دیگری منتقل می شود، کلیه حقوقی که از سفته ناشی می شود نیز از جمله طلب، ضمانت و… را به انتقال گیرنده واگذار می شود. به طور کلی از مقصود از ظهرنویسی قید نشود، فرض بر این گرفته می‌شود که ظهرنویسی برای انتقال است.
بابت ضمانت: در حالت ضمانت، شخص ثالثی پرداخت سفته را تضمین می‌نماید تا در صورت عدم پرداخت آن در موعد مقرر، دارنده بتواند به آن شخص یا اشخاص مراجعه بنماید.
در حالت وکالت: این حالت ظهرنویسی برای وصول نیز نامیده می‌شود و حالتی است که دارنده سفته بدون آنکه مالکیت آن را به دیگری منتقل نماید، با پشت نویسی به شخص دیگر وکالت می‌دهد یا او را مأمور می‌کند که وجه آن را در سررسید از صادر کننده دریافت نماید.
شرایط ظهر نویسی سفته چیست ؟
توجه به این نکته ضروری است که طبق ماده 246 ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد و درج مُهر یا اثرانگشت در ظهرنویسی کفایت نمی‌کند. همچنین، ظهرنویسی معمولاً در پشت سفته صورت می‌گیرد؛ مگر اینکه پشت سفته پر باشد که در این صورت بر روی برگه‌ای که به سفته مُلصق می‌شود، به عمل می‌آید. طبق قانون تجارت به هنگام ظهرنویسی، درج تاریخ ظهرنویسی و همچنین نام شخصی که سفته به او انتقال داده شده است، ضرورتی ندارد. هر چند بهتر است برای جلوگیری از مسائل و اختلافات حقوقی بعدی این نکات نیز در سفته درج شود.
یکی از مشکلاتی که در مورد سفته وجود دارد، تشخیص این موضوع است که امضا کننده به چه عنوانی پشت سفته را امضا کرده است. به عنوان ضامن یا ظهرنویس؟ به همین دلیل توصیه می‌شود اگر شخصی می‌خواهد از دیگری به عنوان ضامن پشت سفته، امضا بگیرد، در همان زمان بر این موضوع تأکید داشته باشد که ذیل امضا عباراتی مانند «به عنوان ضامن» یا «ضمانت می‌کند» یا «پرداخت وجه این سفته را تضمین می‌کنم» و عبارات مشابه را حتما درج کند، زیرا معنای ضمانت را می‌رساند و اگر در آینده صادرکننده سفته تکلیف قانونی خود را انجام نداد، شخصی که ضامن است نمی تواند مدعی شود که من به عنوان ظهرنویس امضا کرده‌ام و نه ضمانت.
مسئولیت نپرداختن سفته چیست ؟
اساسا نپرداختن وجه سفته، جرم نیست و بر خلاف چک، صدور سفته بلامحل مجازات کیفری در پی ندارد و دارنده سفته، در صورت نبودن وجه، تنها می تواند به دادگاه حقوقی مراجعه و اقدامات لازم را که در زیر به آن اشاره شده انجام دهد.
نحوه مطالبه سفته چیست ؟
دارنده سفته باید در زمان سررسید سفته را مطالبه کند و اگر وجه سفته پرداخت نشد، دارنده سفته باید تا ده روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند، در غیر این صورت، پس از گذشت زمان ده روز، حق واخواست برای فرد ساقط می‌شود و برای واخواست سفته‌ها نیازی نیست که از سررسید سفته تا روز دهم صبر کرد، بلکه می‌توان از فردای روز سررسید تا روز دهم، یکی از روزها را به واخواست سفته اختصاص داد. واخواست شکایت دارنده سفته علیه صادر کننده آن است مبنی براینکه سفته در سررسید آن پرداخت نشده است.
از آنجایی که این اعتراض باید به صادرکننده اطلاع داده شود، واخواست در برگه‌های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده باید انجام گیرد، علاوه بر این بانک‌ها نیز واخواست نامه چاپی مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته می‌شود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسیله دادگاه انجام می‌گیرد، قید می شود. پس از تنظیم اعتراض عدم تأدیه علی‌القاعده باید دارنده سفته در مراجع قضایی اقامه دعوا کند و از این طریق درصدد وصول طلب خود برآید.
اقدامات دادگاه سفته چیست ؟
در این شرایط دادگاه به محض تقاضای دارنده سفته که اعتراض خود را به علت عدم پرداخت مطرح کرده بود، معادل وجه سفته را از اموال کسی که دعوا علیه او طرح شده است، به عنوان تأمین توقیف کند. چنین تأمین خواسته‌ای نیازمند ارائه دلیل و توجیه از سوی دارنده‌ی سفته نیست و دارنده سفته می‌تواند به هنگام اقامه دعوا در دادخواستی که تنظیم نموده است تقاضای توقیف اموال خوانده را نیز مطرح کند. با توقیف این مال برای طلبکار (دارنده سفته) این اطمینان را به وجود می‌آید که در صورت محکومیت بدهکار، می‌تواند از محل فروش مال توقیف شده طلب خود را وصول کند و بدهکار فرصتی برای مخفی کردن یا فروختن اموال خود نخواهد داشت.
نکته: البته ذکر این نکته ضروری است که دارنده سفته برای دریافت مبلغ ابتدا به صادرکننده یا هر یک از ظهرنویسان رجوع می کند، اما توجه داشته باشید که استفاده از این حق منوط به این است که ظرف مدت نسبتا کمی یعنی حداکثر تا یک سال از تاریخ اعتراض ِخود اقامه دعوا کند؛ در صورتی که این مواعد را رعایت نکند دیگر نمی‌تواند برای مطالبه مبلغ سفته علیه ظهرنویس یا ظهرنویسان اقامه دعوا کند و صرفا صادرکننده سند در مقابل او برای پرداخت تعهد خواهد داشت.
سفته حسن انجام کار یا سفته استخدام
ابتدای مبحث در مورد سفته مربوط به استخدام و حسن انجام کار صحبت کردیم. یکی از نگرانی هایی که در مورد این گونه سفته ها وجود دارد راجع به وصول این سفته ها است. در این خصوص باید گفت که چون این سفته ها اصولا بابت پرداخت، صادر نمی‌شوند و هدف از صدور آن ها انجام درست تعهد است، پس اصل بر اینست که کارفرما نمی‌تواند وجه آن را وصول کند مگر آنکه ثابت نماید کارگر در انجام تعهد خود کوتاهی و قصور ورزیده است.
