زهره عطایی آشتیانی از انحلال مرکز اسناد فرهنگی آسیا با نیم قرن تجربه خبر داد.
به گزارش برات‌نیوز، زهره عطایی آشتیانی، مدرس دانشگاه، پژوهشگر و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگویی از انحلال مرکز اسناد فرهنگی آسیا سخن گفت.
وی اظهار کرد:
مرکزی با نیم قرن سابقه که می‌توانست نقطه ثقل دیپلماسی فرهنگی آسیا باشد متاسفانه قدرش دانسته نشد.
او همچنین به اینکه مرکز اسناد فرهنگی آسیا سال ۱۳۵۱ با مجوز یونسکو شروع به کار کرد، اشاره کرد و گفت:
پنج سال بعد از شروع به کار این مرکز، ایران به عنوان محل دائمی مرکز اسناد فرهنگی آسیا انتخاب شد.
این مرکز اولین مجموعه جمع‌آوری آرشیوی فرهنگ آسیا، چه در فرهنگ‌های منطقه خاور دور، چه آسیای مرکزی و قفقاز و چه آسیای جنوب شرقی بود.
سازمان یونسکو خرج زیادی بابت این جمع‌آوری کرد.
همزمان با اعطای امتیاز این مرکز به ایران، امتیاز مرکز اسناد هنری آسیا را هم به ژاپن محول کردند که اکنون به خوبی کار می‌کند.
اما مرکز اسناد فرهنگی آسیا در ایران بعد از انقلاب به هر حال دچار تغییراتی شد.
این‌جا مرکز مستقلی در خیابان سمیه بود.
بودجه‌اش از سوی یونسکو تامین می‌شد.
این مرکز می‌توانست نقطه ثقل دیپلماسی فرهنگی در آسیا باشد
عطایی آشتیانی در ادامه سخنانش به تشریح قدمت، جایگاه و اهمیت این مرکز پرداخت.
وی گفت:
مرکز اسناد فرهنگی آسیا ، کتاب‌هایی که مربوط به فرهنگ‌های مختلف بود را دائما خریداری می‌کرد.
یک بخش ترجمه خاص هم داشت.
از بهترین مترجم‌ها و ویراستارانی که اکنون به‌نام هستند، استفاده می‌شد.
این مرکز کتاب‌های متفاوتی را به چاپ می‌رساند.
اما بعد از انقلاب قدر این مجموعه به آن صورت دانسته نشد.
وی همچنین تصریح کرد:
در حالی که این مرکز می‌توانست نقطه ثقل دیپلماسی فرهنگی در آسیا باشد.
همان اوایل انقلاب، این مرکز را زیر پوشش وزارت ارشاد فرستادند.
اما بعد از مدتی یونسکو که دید مرکز دارد از ساختارش ساقط می‌شود، نامه‌ای به ایران داد که اگر شما نمی‌توانید اداره‌اش کنید، آن را در اختیار هند قرار دهیم.
این اتفاق همزمان با دوره‌ای بود که آقای خاتمی وزیر ارشاد بود، و ایشان دستور اکید دادند که این مجموعه حفظ شود.
در همان زمان با یونسکو هم مکاتبه کردند که ما این مرکز را زیرمجموعه وزارت علوم خواهیم کرد و این کار هم انجام شد.
به این مرکز بال و پر داده نشد!
عطایی‌آشتیانی در ادامه سخنان خود به این موضوع که سال ۶۰ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شکل گرفت، اشاره کرد و گفت:
در آن سال موسسات و مراکز پژوهشی مرتبط با علوم انسانی و فرهنگ زیر نظر آن جمع شدند.
مرکز اسناد فرهنگی آسیا یکی از آنها بود.
یعنی در واقع با اینکه قدمت مرکز از پژوهشگاه بالاتر است، اما متاسفانه مسئولان وزارت علوم اکنون تصمیم دارند تاریخ یک نهاد علمی فرهنگی را پاک کنند.
آن را به یک گروه تقلیل داده‌اند که کفاف وسعت ماموریت این‌جا را نمی‌دهد.
وی ادامه داد:
با همه اینها باز هم وزارت علوم بودجه جدایی برای مرکز در نظر نگرفت.
آن موقع هم خیلی اهمیتی نمی‌دادند به تفکیک بودجه‌ها و مثل الان نبود که ده‌ها مرکز فرهنگی بودجه‌های کلان بگیرند.
وزارتخانه بودجه‌ای برای دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌گرفت.
این مرکز هم زیرمجموعه پژوهشگاه علوم انسانی کار خودش را انجام می‌داد.
مدتی که از فعالیت مرکز اسناد فرهنگی آسیا گذشت، دیدیم که چقدر وجود چنین مرکزی برای اعتبار فرهنگ ایران اهمیت دارد.
با توجه به اینکه مدت‌ها بود آسیای جنوب شرقی، به ویژه چین به شکلی تصاعدی داشت قدرت می‌گرفت.
پیش از انقلاب، با عنایت به همین مسأله، مرکز روی فرهنگ چین و کره و خریداری کتاب‌هایشان و حتی آشنایی با آداب و رسوم آنها تمرکز داشت.
او همچنین تشریح کرد:
بعد از انقلاب ایران نقطه ثقل سیاسی دنیا شد.
نامش یک سر و گردن بالاتر از کشورهای منطقه به لحاظ استقلال مطرح شد.
با اینکه مرکز اسناد فرهنگی آسیا می‌توانست همین نقش را در زمینه فرهنگ برای ایران داشته باشد اما متاسفانه به آن پر و بال ندادند.
فعالیت‌های مرکز اسناد فرهنگی آسیا در زمینه سندپژوهی و نسخه‌پژوهی بود
عطایی آشتیانی از فعالیت‌های این مرکز در زمینه سندپژوهی و نسخه‌پژوهی یاد کرد.
وی همچنین از طرحی گفت که خود در این سال‌ها روی آن پژوهش انجام داده بود.
او اظهار کرد:
من پژوهش‌هایی در حوزه نکاح‌نامه‌های دوره قاجار و شروط ضمن عقد آنها داشتم.
این پژوهش نشان می‌دهد که در دوره قاجار عموم زنان، شروط ضمن عقد را در عقدنامه‌هایشان به شکل کاملا رایجی مطرح می‌کردند.
خیلی هم خوب از حق و حقوق خودشان آگاه بودند.
از حق نفقه و حق مسکن تا حق طلاق.
یعنی ۱۳۰ سال پیش، وقتی که تازه در غرب داشتند روی حقوق کارگری ملت داد و فریاد می‌کردند ما در زمینه حقوق زنان پیش‌رو بودیم.
تصور کنید اگر ما چنین پژوهشی را زودتر شروع می‌کردیم، اکنون در زمینه مسائل زنان در دنیا چقدر حرف برای گفتن داشتیم.
ما آرشیو متمرکز برای پژوهش‌ها نداریم
او همچنین از طرح دیگری که در دست پژوهش دارد سخن گفت.
وی عنوان این طرح را «موقوفات در شکل‌دادن شهرهای ایران چه نقشی دارد؟» اعلام کرد و گفت:
انجام چنین پژوهشی کار طاقت‌فرسایی است.
زیرا ما آرشیو متمرکزی نداریم.
این اسناد را باید گشت، جُست، پیدا کرد، که بسیار زمان می‌برد.
این دو مثال را زدم که بگویم اگر ما این مرکز را توسعه دهیم، می‌تواند نقش بسیار مهمی در دیپلماسی فرهنگی ایران داشته باشد.
فقط وزارت خارجه نیست که در حوزه مسائل سیاسی، فعالیت می‌کند.
فرهنگ و اشتراکات فرهنگی، هم در معادلات سیاسی نقشی کلیدی دارند.
کشورهای منطقه را می‌توان با اشتراکات فرهنگی و با محوریت ایران فرهنگی به هم نزدیک کرد.
کاری که مرکز اسناد فرهنگی آسیا می‌توانست انجام دهد اما قدرش دانسته نشد.
متاسفانه وزارت علوم مساعدت نکرد.
به جای اینکه مرکز را ارتقاء دهند به یک پژوهشکده، تقلیلش دادند به یک گروه.
به گفته عطایی آشتیانی، آذر ماه امسال دفتر گسترش وزارت علوم مصوبه‌ای داشت که بر اساس آن قرار بود مرکز اسناد فرهنگی آسیا زیر مجموعه یک پژوهشکده رسانه و ارتباطات رفته و در واقع منحل شود.
وی در این زمینه گفت:
ماهیت رسانه، سرعت و ماهیت پژوهش فرهنگی دقت و تحلیل است.
این دو اصلا ماهیت نزدیکی ندارند و چنین تصمیمی، صدمه‌زدن به بخش فرهنگی است.
او در پایان بر مطالعات فوق‌العاده وسیعی که پژوهشگران در این مرکز انجام داده‌اند تاکید کرد و گفت:
اگر حمایت بیشتری می‌شد، می‌توانستیم این پژوهش‌ها را به خوبی گسترش دهیم.
پژوهشگرهای مرتبط را بیاوریم و خیلی کارهای دیگر.
در واقع می‌توانستیم ایجاد یک شبکه فرهیختگان آسیایی را هدایت کنیم اما متاسفانه همه این فرصت‌ها از دست رفت.
