چک بانکی که این روزها به جای پرداخت‌های نقدی در بازار وجود دارد و دست به دست مردم می‌چرخد، انواع مختلفی دارد. در این مقاله در مورد انواع چک بانکی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار خواهیم داد. با برات نیوز همراه باشید.
انواع چک بانکی جایگزین پول نقد
پیش‌تر در مقاله‌ای کامل در مورد اینکه چک چیست؟ توضیح دادیم و با مفاهیم مرتبط آن آشنا شدیم. در آن مقاله خواندیم که چک یکی از اسناد بانکی است که این روزها جایگزین پول نقد و پرداخت‌های نقدی شده است و جابجایی و حمل پول را برای مردم راحت کرده است و آنها در معاملات سنگین روزمره خود به جای پول از آن استفاده می‌کنند. به طور سالانه حدود 40 الی 50 درصد پرداخت ها از طریق چک انجام می شود. اگر تاکنون زیاد با امور بانکی سر و کار نداشته و یا با انواع چک بانکی آشنایی ندارید، ممکن است هنگام به دردسر بیفتید. پس دانستن انواع چک بانکی مانند چک بانکی عادی ، چک تضمین شده رمزدار یا چک بین بانکی رمزدار می‌تواند به شما کمک کند که از سردرگمی رهایی پیدا کنید.
چک عادی
همان چک هایی است که در موقع گشایش حساب جاری با تقاضای کتبی مشتری در اختیار وی قرار می گیرد. تا با صدور هر برگ از آن از حساب خود مبلغی برداشت یا به حساب دیگری منتقل کند. رایج ترین نوع استفاده از چک در ایران همین روش می باشد. در مورد چک عادی که در دسته چک مردم عادی وجود دارد توضیح دادیم که چک بانکی عادی یکی از مرسوم‌ترین انواع چک بانکی است که صاحب چک، از حساب جاری خود، چکی را در وجه حامل یا شخص گیرنده صادر می‌کند.
برای نقد کردن این چک باید به یکی از شعبه‌های بانکی که چک را صادر کرده است، مراجعه نمود. مثلا اگر چک برای بانک ملی است، حتما باید به یکی از شعب بانک ملی مراجعه کرد. البته برای نقد شدن این چک هیچ تضمینی وجود ندارد. اگر موجودی حساب صاحب چک کافی نباشد قادر به نقد کردن و گرفتن پول‌تان نخواهید بود. در واقع تنها تضمین این نوع چک، اعتبار صادرکننده است. اهمیت این موضوع به قدری است که حتی قسمت اخیر ماده یک قانون صدور چک الحاقی ۱۳۷۲، صراحتاً اشعار می دارد: «… و دارنده آن، تضمینی جز اعتبار صادر کننده ی آن ندارد».
چک بانکی
در مقابل چک بانکی چکی است که به وسیله یک بانک عهده شعب همان بانک یا عهده حساب آن بانک در بانک دیگری و به تقاضای مشتری صادر می گردد. این نوع چک که یک بانک عهده‌دار صادر کردن آن است، از طرف بانک در وجه اشخاص حقیقی/ حقوقی در مقابل واریز وجه نقد یا برداشت از هر نوع سپرده صادر می‌شود. ماهیت و صدور این سند تجارتی شبیه به تعریف واقعی چک (دسته چک) نیست زیرا صادرکننده چک و پرداخت‌کننده آن شخص واحدی هستند و از آنجا که از طرف بانک صادر می‌شود دارای اعتبار بیشتری است و افراد چک بانکی را بیشتر از چک افراد عادی قبول دارند. در ادامه در مورد انواع چک بانکی توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.
شرایط صدور چک بانکی
این چک ها دارای نمونه مخصوصی بوده و برای صدور آن رعایت موارد زیر الزامی است.
- تاریخ چک تماما با حروف نوشته می شود
- چک در وجه حامل صادر نمی گردد
- چک بانکی به نام کسی صادر می گردد که متقاضی صدور چک درخواست نماید
- روی قسمتی که عدد ذکر شده است را با نوار چسب پوشانده و همچنین وجه چک علاوه بر مبلغ عددی و حروفی بر روی چک پرفراز شود.
- در این چکها کلمه حواله کرد قلم گرفته می شود
- کلیه چک های بانکی با هر مبلغی که صادر می شود باید دارای اعداد رمز باشد (بعضی از بانک ها تا میزان معینی از وجه چک را بدون رمز صادر می کنند)
- شماره و مهر دارنده امضا و همچنین مهر شعبه (بر اساس روش هر بانک) در متن چک نقش شده باشد.
بیشتر بخوانید: برات چیست؟
انواع چک بانکی
چک بانکی انواع مختلفی دارد که در ادامه مورد هر کدام از آنها به تفصیل توضیح خواهیم داد.
چک تایید شده
بند دوم ماده یک قانون صدور چک، چک تایید شده را چنین تعریف می‌کند: «چک تایید شده چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه، پرداخت وجه آن تایید می‌شود». با توجه به تعریف فوق، چک‌های تایید شده همان چک های عادی هستند و تفاوت آنها با چک عادی این است که چک تایید شده از تضمین پرداخت بیشتری برخوردار است و به دارنده آن این اطمینان را می‌دهد که وجه چک حتماً پرداخت خواهد شد. به این معنی که اگر چنین چکی داشته باشید این تضمین را دارید که حتی اگر در حساب شخص صادرکننده چک وجه لازم وجود نداشته باشد، بانک مبلغ چک را پرداخت می کند.
در این نوع چک صاحب حساب جاری، چکی را در وجه حامل یا شخص گیرنده صادر می‌کند و بانک پرداخت وجه را تایید می‌نماید. بانک امر تایید را پس از کسر و مسدود کردن مبلغ چک از موجودی حساب پرداخت وجه آن را با پرفراژ و مهر و امضا نمودن بر روی چک موصوف انجام می‌دهد. لازم به ذکر است که چک تایید شده مانند چک عادی، ممکن است در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد باشد. چک تایید شده تضمین بیشتری در اختیار دارنده آن قرار می‌دهد. زیرا بانک تایید می‌کند که صادرکننده آن به میزان مندرج در چک، وجه نقد در حساب خود دارد. بانک پس از تایید مطلب مذکور، وجه را در حساب صادرکننده مسدود می‌کند و سپس آن را فقط به آورنده چک تایید شده می‌پردازد.
چک تضمین شده رمزدار
این چک توسط بانک مجاز علیه همان بانک صادر می شود. چک تضمین شده رمزدار، چکی است که توسط بانک به درخواست مشتری صادر و به نوعی پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می شود. در صورتی که صاحب حساب درخواست صدور چک تضمین شده کند این چک صادر می شود. برای صدور چک تضمینی نیاز به داشتن دسته چک نیست بلکه هر فردی می‌تواند با مراجعه به بانکی که در آن حساب دارد درخواست صدور چک تضمین شده کند.
در این نوع چک بانکی پرداخت وجه به گیرنده چک رمز دار توسط بانک تضمین می شود و حتی اگر در حساب صاحب حساب وجه کافی وجود نداشته باشد، امکان نقد کردن در همه شعبه های بانک صادر کننده چک وجود دارد. لازم به ذکر است که چک های تضمین شده قابل مسدود شدن و توقیف‌کردن نیستند و ورشکستگی و فوت کسی که چک را صادر کرده است، تأثیری در وصول آن ندارد.
در زمان صدور چک تضمینی، مبلغ آن از حساب شما کسر می‌گردد؛ در نتیجه چک حکم پول نقد را خواهد داشت که هر کسی می‌تواند با بردن آن به یکی از شعبه‌های بانک صادر کننده، نقدش کند.
همچنین این امکان وجود دارد که چک تضمین شده را در سایر بانک‌ها نقد کنید با این تفاوت که واریز آن به حساب شما حدود ۱ روز کاری زمان خواهد برد.
چک تضمین شده شباهت هایی را از از جهت تضمین پرداخت شبیه با چک تایید شده ادارد، اما تفاوت مهمی که در چک تضمین شده وجود دارد این است که صادر کننده چک تضمینی بانک است، در صورتی که صادر کننده چک تایید شده خود شخص صاحب حساب است. چک تضمین شده تفاوتی با پول رایج ندارد، چراکه وصول آن حتمی است.
چک بین بانکی (رمزدار)
چکی که به صورت رمزدار و برای بانکهای دیگر صادر شود چک بین بانکی نامیده می‌شود. امکان وصول این چک به صورت پول نقد وجود ندارد و بانک صادر کننده مبلغ را به حساب بانکی شخص مورد نظر در بانک های دیگر منتقل می کند. بانک مبلغ وجه را بصورت نقد وصول و یا از حساب مشتری برداشت می نماید و یک فقره چک با رمز مشخص،عهده یکی از شعب بانکهای فوق الذکر صادر و به مشتری تحویل می نماید.این چکها به محض ارائه و تایید رمز به حساب معرفی شده در شعبه مقصد واریز می گردد.
صدور این چک در وجه حامل ممنوع است. فرض کنید قصد دارید سرمایه گذاری خود را از یک بانک به بانک دیگر انتقال دهید یا مثلا برای وام مسکن اول زوجین مبلغی که در یک بانک دارید را برای سپرده گذاری یک ساله به بانک مسکن انتقال دهید. در این حالت نیاز به حمل پول نقد نیست. بلکه تنها با مراجعه به بانک مبدا (که در آن پول دارید) چک بانکی توسط بانک عامل به بانک مقصد صادر می‌شود. برای صدور چک بین بانکی رمزدار باید به شعبه بانکی که در آن حساب دارید مراجعه کنید و نیاز به داشتن دسته چک نیست.
چک رمزدار بین بانکی تنها به خواسته صاحب حساب انجام می‌شود و فرد دیگری قادر نیست که این کار را انجام دهد. همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های این چک این است که نمی‌توان آن را به شخص دیگر منتقل کرد. پرداخت این چک هم مانند چک تضمین شده حتمی است.
در نهایت باید به این نکته اشاره کنیم که امنیت چک بین بانکی بسیار زیاد است، چرا که در این چک اطلاعاتی مثل شماره حساب و کد شعبه بانکی که فرد گیرنده در آن حساب دارد نیز باید در چک نوشته شود. برای نقد کردن آن حتما باید به شعبه بانک درج شده در چک مراجعه کنید تا همان روز پول به حساب شما واریز شود. شما با بردن این چک به بانک مقصد می‌توانید پول خود را به راحتی به حساب خود منتقل و هر زمان که دوست داشتید برداشت کنید. پس از نظر تضمین پرداخت این چک بسیار مطمئن است.
معمولا در معاملات بزرگ مانند خرید خانه، افراد پول فروشنده را با چک بین بانکی یا تضمین شده انجام می‌دهند. پس اگر شما نیز قصد خریدهای بزرگ مانند خانه و ماشین را دارید، پیشنهاد برات نیوز به شما این است که به هیچ وجه چک عادی قبول نکنید و خود را به دردسر نیاندازید و تنها چک بین بانکی رمز دار یا تضمینی بخواهید. مزیت این چکها این است که پرداخت آنها از طرف بانک تضمین شده و پول نقد به راحتی و بدون مشکل به دست شما می‌رسد.
بیشتر بدانید: وثیقه چیست؟
چک مسافرتی
چک مسافرتی، چکی است که توسط بانک صادر می‌شود و وصول آن در شعب دیگر و کارگزارهای بانک امکان‌پذیر است. این چک چکی است که از طرف بانک های مجاز صادر شده و در اختیار مسافرینی که قصد عزیمت به خارج از کشور را دارند، قرار می گیرد. این چک نیز توسط بانک صادر و وجه آن در شعب همان بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن بانک قابل دریافت است.
چک مسافرتی گزینه ای مناسب به جای حمل پول بسیار است. چک مسافرتی توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌شود. صادر کننده این گونه چک ها پرداخت وجه آن چک را تضمین کرده و در قبال ارزهای مختلف و به موجب شرایطی به بانک های تقاضا کننده تحویل می دهد.
دارنده چک مسافرتی هر زمانی که بخواهد از وجه این چک استفاده نماید، باید مجددا در قسمت بالای چک مسافرتی امضای دیگری بزند. چک مسافرتی در واقع نوعی چک بانکی است، با این ویژگی که وجه آن را همه شعب بانک صادرکننده می‌پردازند. همین امر سبب می‌شود افراد به‌جای حمل پول از چک مسافرتی استفاده کنند. به علاوه این چک ها قابل اطمینان نیز هستند.
رویه ای که برای صدور چک مسافرتی برای خرج کردن در خارج از کشور ذکر شد در داخل کشور نیز جاری است. با این تفاوت که هر یک از بانک ها بنا به ذوق و سلیقه خود برای این گونه چک ها اسم خاصی در نظر گرفته است. چک کیش بانک ملی، چک کارت و چک کیش بانک تجارت، چک قرمز و چک در گردش بانک صادرات از نمونه این چک ها هستند. این نوع چک سندی است که در تمام شعب بانک در داخل یا نمایندگان آن در خارج از کشور قابل وصول است.
می‌توان این چک را شبیه به چک تضمین شده دانست، از آنجا که بانک با صدور چک، پرداخت آن را تعهد و تضمین می کند. دارنده چک هم باید ابتدا این چک را در حضور بانک امضا بزند تا بانک بتواند این امضا را با امضای اول که در موقع دریافت چک بر روی نوشته شده است مطابقت کند و در صورت تائید آنها مبلغ چک را بپردازد.
در خصوص چک سفید امضا در یک مقاله جداگانه به شرح آن میپردازیم.
قوانین مرتبط به چک رمزدار
چکی که به عنوان چک رمزدار صادر می‌شود باید قوانینی را رعایت کرده باشد تا به عنوان یک چک رمزدار رسمی شناخته شود. پس اگر خواستید چک رمزدار بگیرید به این نکات و قوانین دقت کنید.
- مقدار مبلغ چک های رمزدار نباید به صورت دست نویس نوشت شود، بلکه باید به صورت چاپی روی چک درج شود تا رسمیت پیدا کند. بانک از پرفراژ کردن چک نیز در این حالت استفاده می کند و در بعضی مواقع نیز روی مبلغ را با چسب نواری می‌پوشاند.
- همانطور که در بالا نیز گفته شد برای صدور چک های رمزدار حتما باید متقاضی حقیقی یا حقوقی آن وجود داشته باشد و صدور چک در وجه حامل یا بدون نام ممکن نیست.
- برای صدور چک های رمز دار متقاضی درخواست کننده باید فرمی که حاوی امضا و اثر انگشت شخص نیز هست را پر کند.
- بعد از دریافت حواله متقاضی چک ها باید سندهای مرتبط با موضوع را امضا کند و اثر انگشت بزند.
نحوه استعلام چک بین بانکی رمزدار
این نکته را فراموش نکنید که چک‌های رمزدار تقلبی زیادی نیز وجود دارند و بهتر است با توجه به نکاتی که در بالا ذکر شده از مورد اطمینان بودن چک آگاه شوید. این استعلام را بانک مقصد انجام می‌دهد. آنها باید چک مورد نظر را از بانک صادرکننده استعلام بگیرند و شماره سری و سریال آن را بررسی کنند تا مطمئن شوند که از طرف همان بانک به مشتری داده شده است.
در مورد زمان وصول نیز باید بدانید برای وصول چک های رمزدار زمان مشخص تعیین شده و خارج از این ساعات در این خصوص عملیات بانکی انجام نمیگرید. طبق قوانینی که به تازگی اصلاح شده و طبق سیاست های بانکی بانک مرکزی، وصول چک های رمزدار در طول روز فقط تا ساعت 13 انجام می گیرد. پس در هنگام انجام این کار حتما به ساعت دقت کنید.
نحوه ابطال چک بین بانکی
اما اگر قصد داشته باشید که یک چک بین بانکی را باطل کنید، آیا می‌دانید که چه مراحلی را باید بپیمایید؟ برای ابطال چک های رمزدار بین بانکی نیز این موارد را اجرا کنید:
- مهر کردن پشت چک توسط بانک مقصد
- ذکر کتبی این نکته در پشت چک که عملیاتی روی چک انجام نشده است
در این صورت می توان اقدامات لازم جهت برگشت وجه چک به حساب متقاضی را انجام دهید. پس فراموش نکنید که برای ابطال چک های بین بانکی حتما ذکر نماید که هیچ عملیاتی انجام نشده است تا اقدامات لازم جهت برگشت وجه چک به حساب متقاضی اولیه چک، صورت پذیرد.
